Οι Έρευνες της Chevron και η Σημασία τους για την Ελληνική ΑΟΖ
Η πρόσφατη ανακοίνωση της συμφωνίας με την Chevron για γεωτρήσεις σε δύο θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη τόσο για την οικονομία όσο και για τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η συμμετοχή μιας αμερικανικής πολυεθνικής εταιρείας στην εξερεύνηση και πιθανή εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) αποδεικνύει την αναγνώριση και την υποστήριξη των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή.
Οι Γεωπολιτικές Προεκτάσεις των Ερευνών
Ο πρωθυπουργός, κατά την ανακοίνωση της συμφωνίας, τόνισε ότι η Chevron επιδεικνύει έμπρακτα την αναγνώριση της ελληνικής ΑΟΖ, κάτι που αποκτά ιδιαίτερη σημασία υπό το πρίσμα των ελληνοτουρκικών διαφορών. Παράλληλα, η Λιβύη, η οποία πρόσφατα προχώρησε στη δημοπράτηση θαλάσσιων οικοπέδων στη δική της ΑΟΖ, φαίνεται να έχει ακολουθήσει τη μέθοδο της μέσης γραμμής, γεγονός που συνιστά έμμεση αναγνώριση των ελληνικών δικαιωμάτων.
Η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες βρίσκεται αντιμέτωπη με τις τουρκικές αμφισβητήσεις σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ, ιδίως όσον αφορά το σύμπλεγμα της Μεγίστης (Καστελόριζο) και τα νησιά νοτίως της Κρήτης. Η Τουρκία, η οποία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), επιδιώκει να περιορίσει την ελληνική ΑΟΖ, προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι τα ελληνικά νησιά δεν διαθέτουν πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες. Ωστόσο, η διεθνής πρακτική, καθώς και η ίδια η συμπεριφορά της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, όπου έχει εφαρμόσει τη μέθοδο της μέσης γραμμής, την εκθέτει ως αντιφατική.
Η Στρατηγική Σημασία των Νησιών Χρυσή, Κουφονήσι και Γαύδος
Μια από τις πιο κρίσιμες πτυχές της συμφωνίας αφορά τη γεωγραφική θέση των ερευνών. Τα νησιά Χρυσή, Κουφονήσι και Γαύδος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς βρίσκονται στο επίκεντρο της ελληνικής θαλάσσιας κυριαρχίας στη Νότια Κρήτη. Η Τουρκία έχει στο παρελθόν προσπαθήσει να αμφισβητήσει την ελληνική κυριότητα στη Γαύδο, όπως συνέβη το 1996 κατά τη διάρκεια της νατοϊκής άσκησης “Dynamic Mix”, όπου επιχείρησε να εξαιρέσει το νησί από τις στρατιωτικές δραστηριότητες της Συμμαχίας, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για περιοχή “ακαθορίστου κυριότητας”.
Οι τουρκικές αμφισβητήσεις βασίζονται στο επιχείρημα ότι όταν η Κρήτη παραχωρήθηκε στην Ελλάδα το 1913, οι γειτονικές νησίδες δεν αναφέρθηκαν ρητά στη Συνθήκη του Λονδίνου. Αυτό, σύμφωνα με την τουρκική ρητορική, σημαίνει ότι παραμένει ασαφές το καθεστώς τους. Ωστόσο, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ότι όλα τα κατοικημένα νησιά διαθέτουν πλήρη δικαιώματα σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.
Ο Ρόλος της Chevron και οι Οικονομικές Προοπτικές
Η είσοδος της Chevron στην περιοχή ενισχύει την ελληνική παρουσία και σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν οι έρευνες καταλήξουν σε ενδείξεις σημαντικών κοιτασμάτων, η Ελλάδα θα μπορέσει να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση, να ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και να αποκτήσει διαπραγματευτική ισχύ στο διεθνές σκηνικό.
Επιπλέον, η παρουσία ενός αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού αποτελεί έμμεσο μήνυμα αποτροπής προς τρίτες χώρες που επιθυμούν να αμφισβητήσουν τα ελληνικά δικαιώματα στην περιοχή. Η συμμετοχή της Chevron ενισχύει το ελληνικό επιχείρημα ότι οι διεθνείς ενεργειακές εταιρείες αναγνωρίζουν την ελληνική κυριαρχία και προτίθενται να επενδύσουν σε αυτήν.
Προκλήσεις και Πιθανά Σενάρια Αντίδρασης
Το επόμενο διάστημα αναμένεται να δείξει πώς θα αντιδράσει η Τουρκία στις νέες εξελίξεις. Ιστορικά, η Άγκυρα έχει αντιδράσει δυναμικά σε έρευνες και γεωτρήσεις σε περιοχές που θεωρεί ότι βρίσκονται σε αμφισβητούμενη ζώνη. Για παράδειγμα, στις αρχές του 2025, όταν η Κυπριακή Δημοκρατία ξεκίνησε γεώτρηση στο τεμάχιο 5 της ΑΟΖ της, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX και προέβη σε διπλωματικές διαμαρτυρίες.
Το πιο ακραίο σενάριο θα ήταν μια άμεση στρατιωτική πρόκληση, όπως αποστολή ερευνητικών πλοίων συνοδευόμενων από πολεμικά σκάφη. Ωστόσο, μια τέτοια ενέργεια θα προκαλούσε έντονη αντίδραση από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν συμφέρον να διατηρήσουν τη σταθερότητα στην περιοχή. Μια πιο πιθανή τακτική της Τουρκίας είναι η συνέχιση των διπλωματικών πιέσεων και η έκδοση αντι-NAVTEX για την αμφισβήτηση των ελληνικών ερευνών.
Συμπεράσματα
Η νέα συμφωνία με την Chevron αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη για την ελληνική ΑΟΖ, τόσο από οικονομικής όσο και από γεωπολιτικής άποψης. Η Ελλάδα καλείται να διαχειριστεί τις προκλήσεις με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, αξιοποιώντας τη διεθνή στήριξη και τα νομικά εργαλεία που της παρέχει το Δίκαιο της Θάλασσας.
Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο, καθώς οι γεωτρήσεις θα κρίνουν όχι μόνο τις δυνατότητες εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, αλλά και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν οι έρευνες ευοδωθούν, η Ελλάδα θα αποκτήσει έναν ισχυρό γεωπολιτικό και οικονομικό πυλώνα, ενισχύοντας τη θέση της στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής.
Στο χάρτη που ακολουθεί εμφανίζεται η συμφωνία ΑΟΖ Ελλάδας και Αιγύπτου:
Και στον επόμενο χάρτη αποτυπώνεται το τουρκολιβυκό μνημόνιο:
Επιμέλεια ‘Αρθρου : Χριστιάνα Θεοφάνους