Μπορεί η τέχνη να λειτουργήσει ως θεραπεία; Στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), η απάντηση είναι ένα ηχηρό «ναι». Το νέο πρόγραμμα «Ο Κήπος πάνω από τη Θάλασσα» μετατρέπει το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος σε έναν ανοιχτό χώρο δημιουργίας και ψυχικής ενδυνάμωσης, όπου η φαντασία, η φύση και η ανθρώπινη επαφή συνθέτουν ένα πρωτοποριακό παράδειγμα «πολιτιστικής συνταγογράφησης».
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω που βρίσκονται σε πρώιμα στάδια άνοιας και εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης, καθώς και στους φροντιστές και τις φροντίστριές τους, οι οποίοι βιώνουν ψυχική επιβάρυνση λόγω της καθημερινής φροντίδας των αγαπημένων τους. Σκοπός της δράσης είναι να προσφέρει στα άτομα αυτά έναν χώρο δημιουργικής έκφρασης και κοινωνικής συμμετοχής, μέσα από τη δύναμη της τέχνης και της συλλογικής εμπειρίας.
Υλοποιείται στο πλαίσιο του έργου «Πιλοτικές Δράσεις Πολιτιστικής Συνταγογράφησης», μίας πρωτοβουλίας του Υπουργείου Πολιτισμού, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Παραστατικών Τεχνών και Κινηματογράφου και την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών. Το έργο χρηματοδοτείται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU, ενώ Μέγας Δωρητής του ΚΠΙΣΝ παραμένει το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Η δράση περιλαμβάνει δώδεκα δίωρες συναντήσεις ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων με τη μορφή θεατρικού εργαστηρίου, που υλοποιούνται μέσα στο φυσικό περιβάλλον του Πάρκου. Κάθε συνάντηση έχει διαφορετική θεματική και εικαστική προσέγγιση, πραγματοποιείται σε άλλο σημείο του Πάρκου και αξιοποιεί τεχνικές δημιουργικής γραφής, θεατρικής αφήγησης και αυτοσχεδιασμού. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες, οι συμμετέχοντες καλούνται να αφηγηθούν, να μοιραστούν, να ανακαλέσουν μνήμες και να συνδεθούν μεταξύ τους με τρόπο βιωματικό και τρυφερό.
Το κάθε εργαστήριο ολοκληρώνεται με μια συζήτηση – βιωματικό κλείσιμο με επαγγελματίες ψυχικής υγείας, προσφέροντας έναν ασφαλή χώρο αναστοχασμού και συναισθηματικής αποφόρτισης. Με αυτόν τον τρόπο, το πρόγραμμα δεν περιορίζεται μόνο στην καλλιτεχνική διάσταση αλλά συνδυάζει τη δημιουργική πράξη με την ψυχολογική υποστήριξη και τη φροντίδα.
Η υπεύθυνη παραγωγής της καλλιτεχνικής δράσης, Τζωρτζίνα Κακουδάκη, σημειώνει πως «η τέχνη δεν είναι απλώς διασκέδαση· είναι μια γλώσσα επικοινωνίας που βοηθά τον άνθρωπο να επανασυνδεθεί με τον εαυτό του και τους άλλους». Από την πλευρά της, η υπεύθυνη επαγγελματίας ψυχικής υγείας, Παναγιώτα Ζώη, υπογραμμίζει πως «η δημιουργικότητα ενεργοποιεί τη μνήμη, μειώνει το άγχος και ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα. Η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως πραγματικό φάρμακο ψυχής».
Με αυτό το πρόγραμμα, το ΚΠΙΣΝ εντάσσει ουσιαστικά τη θεραπευτική διάσταση του πολιτισμού στις δράσεις του, προωθώντας παράλληλα την έννοια της συμπερίληψης και της κοινωνικής ευαισθητοποίησης. Το «Κήπος πάνω από τη Θάλασσα» αποτελεί συνέχεια και εξέλιξη των προσβάσιμων προγραμμάτων που ήδη υλοποιεί το ΚΠΙΣΝ, όπως η ξενάγηση «Μνήμη και Αισθήσεις στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος για Επισκέπτες 65+».
Πέρα από τα οφέλη για τους συμμετέχοντες, η δράση συμβάλλει στη μείωση του κοινωνικού στίγματος γύρω από την ψυχική υγεία και στην ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών για συμπεριληπτικές καλλιτεχνικές παρεμβάσεις. Παράλληλα, ενισχύει τη σύνδεση του ΚΠΙΣΝ με τις τοπικές κοινωνίες, διευρύνοντας ακόμη περισσότερο τον κοινωνικό του ρόλο ως ανοιχτού, δημόσιου και βιώσιμου χώρου πολιτισμού και ευημερίας.
Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Renzo Piano και το γραφείο RPBW, παραδόθηκε στην Ελληνική Πολιτεία τον Φεβρουάριο του 2017 και φιλοξενεί την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, την Εθνική Λυρική Σκηνή και το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος. Με τη συνεχή υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, το ΚΠΙΣΝ συνεχίζει να λειτουργεί ως ένας χώρος ανοιχτός και προσβάσιμος σε όλους, όπου η τέχνη, η εκπαίδευση, η βιωσιμότητα και η κοινωνική συνοχή συναντιούνται.
Μέσα από το πρόγραμμα «Ο Κήπος πάνω από τη Θάλασσα», το ΚΠΙΣΝ υπενθυμίζει ότι η τέχνη δεν ανήκει μόνο στις αίθουσες και στις σκηνές, αλλά μπορεί να ανθίσει εκεί όπου οι άνθρωποι αναζητούν νόημα, επαφή και ελπίδα — σε έναν κήπο, πάνω από τη θάλασσα.
ρεπορτάζ Δημήτρης Μπιζιώτας