Περιδιαβαίνοντας…
…τα δρομάκια του Εθνικού μας Κήπου, νοιώθει κανείς πως βρίσκεται κάπου, που δεν έχει σχέση με την Αθήνα. Μία αρχαία κολώνα πλαγιασμένη στο χορτάρι, ένα κιονόκρανο να “φυτρώνει” από τη γη, μία ομάδα παιδιών να παίζει μουσική, κάποιος καθισμένος σε παγκάκι να αφήνεται στη λιακάδα, όλα δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που θα μπορούσε να ταιριάζει σε παραμύθι. Να, κάπως έτσι…
Η Αθήνα διατήρησε τη βασική δομή της στο πέρασμα των αιώνων. Μέχρι την απελευθέρωσή της το 1833, ο ιστός της πόλης και η χωροθέτηση των λειτουργιών της παρέμειναν στην αρχική τους σχεδόν μορφή. Ήταν πάντα φτωχή σε βλάστηση.
O Εθνικός Κήπος ήταν η πρώτη προσπάθεια κηποτεχνίας στη χώρα και αποτέλεσε τη βάση για δραστηριότητες στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Στον Εθνικό Κήπο μπήκαν οι πρώτες νεραντζιές και χάρη σε αυτόν όλη η Αθήνα (και όχι μόνο) κατακλύστηκε από αυτές. Παρότι μικρός, σου δίνει την εντύπωση πως είναι μεγάλος. Κι αυτό οφείλεται στον τρόπο που δημιουργήθηκε με την πυκνή βλάστηση και τις διαφορετικές ενότητες που ανακαλύπτεις κατά την περιήγηση.
Το μυστικό του κήπου είναι τα νερά του, που υπάρχουν σε αφθονία. Μάλιστα, το σύστημα άρδευσης του κήπου ‘πατάει’ πάνω σε αρχαίο υδραγωγείο της εποχής του Πεισίστρατου. Το πότισμα των φυτών γίνεται με κατάκλιση. Πράγμα που συντελεί στην πλούσια βλάστηση. Όμως λόγω του τρόπου ποτίσματος τα δέντρα έχουν επιφανειακές ρίζες κι έτσι είναι ευκολότερο να πέσουν όταν φυσά δυνατός άνεμος.
Το 1860 κάτω από τον Κήπο, ανακαλύφθηκε το αρχαίο υδραγωγείο που έφτιαξε ο Πεισίστρατος τον 6ο αιώνα π.Χ.
Σήμερα ο Κήπος ποτίζεται από υπόγειες πηγές της περιοχής του Αγίου Θωμά στο Γουδί, ενώ το νερό φθάνει στον Κήπο μέσω σωληνώσεων ( μήκους 2.543 μ.) που αρχίζουν από τη συμβολή των οδών Παπαδιαμαντοπούλου και Μιχαλακοπούλου. Στο πότισμα επίσης συμβάλλουν μια γεώτρηση και πέντε δίκτυα της Εταιρείας Υδάτων. επίσης υπάρχουν συνολικά έξι μικρές και μεγάλες λίμνες, που χρησιμεύουν και ως υδαταποθήκες. Το μέσο βάθος τους είναι ένα μέτρο και καταλαμβάνουν συνολικά έκταση δύο στρεμμάτων.
Με τη σύσταση του ελληνικού κράτους και την κήρυξη της Αθήνας ως βασιλικής καθέδρας και πρωτεύουσας, η πόλη αλλάζει σημαντικά. Η ερειπωμένη πόλη αρχίζει να ανοικοδομείται σύμφωνα με το πολεοδομικό σχέδιο των Στ. Κλεάνθη και E. Schaubert (1833), την τροποποίησή του από τον L. Klenze (1834), αλλά και με τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις από τους μηχανικούς της πόλεως των Αθηνών, κατά την εφαρμογή του σχεδίου. Στην εικόνα της πόλης κυριαρχούσε το αυστηρό αττικό τοπίο που τόσο εξυμνήθηκε από τους περιηγητές για την ομορφιά των χρωμάτων και των περιγραμμάτων του, αλλά και η έλλειψη βλάστησης.
Πεισιστράτειο υδραγωγείο. Με το υδραγωγείο αυτό – χρόνος κατασκευής μεταξύ 540 και 530 π.Χ.-, επεδίωξε ο τύραννος των Αθηνών Πεισίστρατος να συγκεντρώσει τα νερά του Υμηττού και των πηγών των Πελασγών ανατολικότερα, αλλά και των πηγών που βρίσκονταν μακρύτερα της Καισαριανής. Μεγάλο μέρος αυτού του αρχαίου υδραγωγείου, που λειτουργεί επί 2500 χρόνια μέχρι σήμερα, μεταφέρει νερό στο κέντρο της Αθήνας. Η συλλεκτήρια στοά αυτού του υδραγωγείου αρχίζει από τη βάση του λόφου του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου, στου Παπάγου, ακολουθεί την κοίτη του άνω Ιλισού, περνά από την πλατεία Αγ. Θωμά, στη συνέχεια κατέρχεται τις οδούς Παπαδιαμαντοπούλου και Βασ. Σοφίας, τον Εθνικό Κήπο, τη Ρωσική εκκλησία, οδός Κυδαθηναίων, νότια πλευρά της Ακρόπολης, αυχένας Αρείου Πάγου και έφτανε στην Εννεάκρουνο κρήνη (αναφέρεται και από Θουκυδίδη και από Παυσανία), τη γνωστή κρήνη της Καλλιρόης, στο χώρο της αρχαίας αγοράς.
Το υδραγωγείο του Πεισίστρατου είχε διαρκή φροντίδα και συντήρηση. Ο Αριστοτέλης στην ‘’Αθηναίων Πολιτεία’’ τονίζει τη συμβολή του αξιωματούχου με τον τίτλο ‘’Επιμελητής Κρηνών’’, αξίωμα που είχε πάρει κάποτε και ο Θεμιστοκλής.
Παρόλο που στα προτεινόμενα σχέδια υπήρξε πρόνοια για τη διαμόρφωση χώρων πρασίνου, οι υπαίθριοι δημόσιοι χώροι που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα ήταν ελάχιστοι. Το γεγονός οφείλεται στη λειψυδρία που μάστιζε την πόλη, αλλά και στην αδυναμία του ελληνικού κράτους που δεν διέθετε εδαφική περιουσία*, να αποζημιώσει τις απαραίτητες απαλλοτριώσεις.
Την περίοδο αυτή οι πρώτοι κήποι που πραγματοποιήθηκαν ήταν ανακτορικοί, όπως ο κήπος του Νομισματοκοπείου (πλατεία Κλαυθμώνος) και ο σημερινός Εθνικός κήπος. Δημιουργήθηκαν επίσης τρεις λαϊκοί κήποι, ο κήπος του Λαού, των Μουσών και του Θησείου , ενώ μικρότερων διαστάσεων, στον περιβάλλοντα χώρο σημαντικών κτηρίων της πόλης (Δημοτικό Νοσοκομείο, Πανεπιστήμιο) .
Κατά την κάτω διαδρομή του πρέπει να έδινε νερό στο Ιερό Άλσος – Πάρκο του Λυκείου, που είχε αρχίσει να φυτεύεται ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. και βρισκόταν όπου σήμερα ο Εθνικός Κήπος, στο Βοτανικό Κήπο των Μουσών, τον πρώτο της Ευρώπης, που είχε δημιουργήσει ο Θεόφραστος στη σημερινή πλατεία Συντάγματος, στην αρχαία κρήνη του Πάνοπος -ΒΔ γωνία πλατείας Συντάγματος και οδού Μητροπόλεως- και σε άλλες περιοχές. Στους αιώνες παρακμής της Αθήνας – 3ο αιώνα μ.Χ. και μεταγενέστερα-, όταν έλλειψε τελείως και η συντήρηση, το υδραγωγείο σχεδόν αχρηστεύτηκε στο πεδινό του τμήμα, από καταρρεύσεις και συσσώρευση φερτών υλών (χώματα, άμμος). Το αποτέλεσμα ήταν το νερό να βρει διέξοδο προς την επιφάνεια, με τη μορφή πηγής, κοντά στη σημερινή πλατεία Αγ. Θωμά (Γουδή), για να καταλήξει τελικά στην αμμώδη κοίτη του Ιλισού, που περνούσε εκεί κοντά.
Ο Κήπος δεν είναι μόνο δένδρα.
Υπάρχουν και μερικά πολύ ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί κανείς να επισκεφθεί και να δει.
Το βοτανικό μουσείο, Στεγάζεται σε διατηρητέο, πέτρινο κτήριο, που κτίσθηκε από τον αρχιτέκτονα Κλεάνθη (1802-1862)και χρησίμευε ως βασιλικό περίπτερο. Είναι διώροφο και στην είσοδό του υπάρχει νεοκλασικό μαρμάρινο στέγαστρο. Το Μουσείο δημιουργήθηκε το 1985 και για χρόνια προσέφερε πολύτιμες πληροφορίες και γνώσεις για: τις λειτουργίες των φυτών, τις κατηγορίες των φυτών που υπάρχουν στον Κήπο (δένδρα, θάμνοι, αναρριχώμενα, αυτοφυή, φυτά για χλοοτάπητες κ.λπ.), τις εργασίες που εκτελούνται στον Κήπο, την ιστορία του και τα αξιοθέατα. Παραμένει κλειστό.
Σχεδιάσθηκαν είτε από τους μηχανικούς των Ανακτόρων, όπως ο Βασιλικός κήπος και ο κήπος των Μουσών, είτε από γεωπόνους – κηποτέχνες, όπως ο κήπος του Θησείου, και του Νομισματοκοπείου. Για τους υπόλοιπους κήπους πιθανά να ασχολήθηκαν οι στρατιωτικοί μηχανικοί που εκτελούσαν χρέη αρχιτέκτονα της πόλης των Αθηνών.
Το ρωμαϊκό μωσαϊκό δάπεδο. Σε βάθος ενός μέτρου ανακαλύφθηκε ένα τμήμα του μωσαϊκού δαπέδου από το αίθριο μιας ρωμαϊκής έπαυλης. Η συνολική του επιφάνεια είναι 400m2 και μαρμάρινη σκάλα οδηγεί στο χώρο. (Βρίσκεται προς την πλευρά της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας).
Το ηλιακό ρολόι. Στην κεντρική είσοδο από τη Λεωφόρο Αμαλίας, υπάρχει το ηλιακό ρολόι. Είναι ένας επικλινής μεταλλικός δείκτης στερεωμένος σε μαρμάρινη βάση πάνω στην οποία είναι χαραγμένες οι ώρες. Η σκιά του δείκτη, ανάλογα με τη θέση του ήλιου, δείχνει και τη σχετική ώρα. Τα ηλιακά ρολόγια είναι τα αρχαιότερα από τα γνωστά είδη ρολογιών.
Το φυτώριο. Είναι χώρος όπου μεγαλώνουν τα φυτά που πρόκειται να μεταφυτευθούν στον Κήπο. Το φυτώριο του Εθνικού Κήπου τροφοδοτεί τόσο τον Εθνικό Κήπο όσο και τον κήπο του Αγνώστου Στρατιώτη.
Το θερμοκήπιο της βασίλισσας Αμαλίας. Κτίσθηκε στα μέσα του 1800 και θεωρείται το πρώτο θερμοκήπιο που λειτούργησε στον ελληνικό χώρο. Αποτελεί νεώτερο ιστορικό μνημείο. Οι διαστάσεις του είναι 5μx8μ, η στέγη του είναι φτιαγμένη με μεταλλικές υποδοχές και “οπλισμένα” κρύσταλλα και είναι βυθισμένο στο έδαφος κατά 1,50μ. (ημιυπόγειο). Διαθέτει υπόγειες εγκαταστάσεις θέρμανσης και ξεχωριστές πέτρινες σκάλες. (Βρίσκεται κοντά στο Καφενείο).
Ο βράχος της βασίλισσας Αμαλίας. Είναι ο βράχος στην κορυφή του οποίου καθόταν η Βασίλισσα Αμαλία και επέβλεπε τις εργασίες δημιουργίας του Κήπου. Είναι ένας ογκόλιθος από γκρίζο μάρμαρο, με διαστάσεις 30μx10μ. και ύψος 2,50μ. Το ένα άκρο του είναι λαξευμένο σε επίπεδο σχήμα, όπου βρίσκεται το οκτάγωνο μεταλλικό κάθισμα της Αμαλίας. Βρίσκεται σε απόμερη και ήσυχη γωνιά του Κήπου (κοντά στην Παιδική Βιβλιοθήκη), το καλοκαίρι είναι δροσερά στην κορυφή του, όπου ανεβαίνει κανείς από περιμετρικό μονοπάτι και απολαμβάνει τη θέα.
Η χάραξη των κήπων που σχεδιάστηκαν αναφορικά σε κάποιο κτήριο είναι γεωμετρική, με εξαίρεση του Βασιλικού που λόγω μεγέθους αλλά και της σταδιακής επέκτασής του, επιβαλλόταν μια μικτή διαμόρφωση. Ο κήπος του Λαού ακολουθεί μικτή διάταξη, ενώ αυτός του Θησείου ελεύθερη.
Η παιδική βιβλιοθήκη. Μέσα στα δένδρα και σκεπασμένο με κισσό, το ισόγειο κτίριο που στεγάζει την παιδική βιβλιοθήκη κτίσθηκε το 1840 και ήταν το κυνηγετικό περίπτερο του τότε βασιλιά Όθωνα. Αργότερα, εδώ στεγάσθηκαν οι διοικητικές υπηρεσίες του Κήπου. Το 1984 ιδρύθηκε η βιβλιοθήκη και τα διοικητικά γραφεία μεταφέρθηκαν στο σημερινό κτήριο. Ιδρυτής είναι το Υπουργείο Γεωργίας, που τότε είχε δημιουργήσει ένα δίκτυο παιδικών βιβλιοθηκών στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας. Όταν ξεκίνησε, στα ράφια της είχε μόνο 1500 βιβλία. Σήμερα έχουν φτάσει τα 6000 και συνεχώς αυξάνονται. Βιβλία λογοτεχνικά, ελληνικά και ξένα, βιβλία που μιλούν για ταξίδια και νέους τόπους, για το χορό, για τη ζωγραφική, για όλα εκείνα που καλλιεργούν τη φαντασία και πλουταίνουν το πνεύμα και το νου των παιδιών.:
Το Καφενείο. Αν ο περίπατος στα δρομάκια του Κήπου σάς κούρασε, αν είναι ένα ηλιόλουστο κυριακάτικο πρωινό και θέλετε κάπου δροσερά και ήσυχα να πιείτε τον καφέ σας και να διαβάσετε την εφημερίδα σας, δεν έχετε παρά να καθίσετε στο καφενείο του Κήπου. Το συναντάτε στην είσοδο της Ηρώδου Αττικού, δίπλα στην Προεδρική Φρουρά. Το κτίσμα είναι πετρόκτιστο, με πράσινα παραθυρόφυλλα, πράσινα και τα τραπεζάκια του με τις καρέκλες, κάτω από τις πυκνές φυλλωσιές είναι ένας χώρος που λεει πολλά, σε όσους ξέρουν να ακούν.
Οι προσωρινοί κήποι που διαμορφώθηκαν σε χώρους όπου αργότερα οικοδομήθηκαν κτήρια, όπως στο χώρο της Ακαδημίας, της Βιβλιοθήκης και στο παλαιό οθωμανικό νεκροταφείο (Γενί τζαμί), αργότερα καταργήθηκαν .
Η πανίδα του Κήπου. Ο Εθνικός Κήπος είναι κατά βάση βοτανικός κήπος. Ωστόσο, έχει και κάποιους εκπρόσωπους της πανίδας. Υπάρχει ένας μικρός ζωολογικός κήπος με πουλιά, το πλείστον, που ανήκει στον Κήπο και τα ζώα παρακολουθούνται από κτηνίατρο. Και βέβαια υπάρχουν τα χιλιάδες πουλιά που κατοικούν ελεύθερα στα δένδρα (περιστέρια, κοτσύφια, κοκκινολαίμηδες κ.ά.), οι χελώνες που αργοπερπατούν στη χλόη, τα ψάρια και κάποιες πάπιες στις λιμνούλες.
Ο Βασιλικός Κήπος δημιουργήθηκε ως συμπλήρωμα του κτηρίου των Ανακτόρων , σύμφωνα με την πρακτική που επικρατούσε στην Ευρώπη. Αρχικά σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα των Ανακτόρων ως ένα εκτεταμένο ημικύκλιο με αυστηρή γεωμετρική διάταξη που πλαισίωνε το κτήριο, με την προσθήκη δύο ορθογώνιων οπωρόκηπων εκατέρωθεν του κτηρίου. Η έκτασή του μειώθηκε κατά την εφαρμογή του σχεδίου, για την αποφυγή απαλλοτριώσεων και της καταστροφής αρχαίων οδικών χαράξεων. Με δεδομένη τη μεγάλη λειψυδρία, η τοποθεσία ήταν ιδανική, καθώς την διαπερνούσαν όλα τα υδραγωγεία της πόλης.
Τα φυτά. 520 είναι περίπου οι ποικιλίες των δένδρων και των φυτών που πρασινίζουν αυτήν την όαση ομορφιάς και γαλήνης στο πολύβουο κέντρο της Αθήνας. Τα φυτά αυτά προσδίδουν στον κήπο την ικανότητά του να μας χαλαρώσει, να σβήσει το θόρυβο της πόλης από τα αυτιά μας, να μας δροσίσει και να καθαρίσει τον αέρα που αναπνέουμε.
Δένδρα: 140 είδη και ποικιλίες, συνολικός αριθμός δένδρων 7.000, με τις δάφνες (πρωτοφυτεύθηκαν το 1841) και τις σοφόρες να είναι εκείνα που συναντάμε πιο συχνά.
Θάμνοι: 100 είδη και ποικιλίες, 40.000 το σύνολό τους, με συχνότερο θάμνο τον λεγόμενο γιουστιτσία.
Αυτοφυή και ξενικά φυτά : Από τις 520 ποικιλίες φυτών που υπάρχουν στον Κήπο, τα 100 περίπου είναι ελληνικά αυτοφυή φυτά, ενώ τα 420 προέρχονται από όλες σχεδόν τις ηπείρους.
Αιωνόβια φυτά : Συνεχίζουν να μας χαρίζουν τη δροσιά τους, δένδρα που φυτεύθηκαν από εκείνους τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του Κήπου. Ανάμεσά τους τα δένδρα της κεντρικής εισόδου που λέγονται ουασιγκτώνες, από τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ουάσιγκτων, καζουαρίνες και ευκάλυπτοι από την Αυστραλία, φοίνικες από τα Κανάρια Νησιά, καθώς και δένδρα από την Ινδία, Μαδαγασκάρη και Αφρική, αλλά και πεύκα και κυπαρίσσια από την ελληνική γη.
Αυτά είναι λίγα από τα πράγματα που μάθαμε για τον Εθνικό Κήπο.
Ο Εθνικός Κήπος είναι ανοιχτός για το κοινό από την Ανατολή μέχρι τη Δύση του Ηλίου όλες τις ημέρες του χρόνου και η είσοδος είναι ελεύθερη (Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας 1, Τ.Κ. 105 57, τηλ. 210-7211178 και 210-7215019).
Απεικονίζεται για πρώτη φορά το 1837, στο Χάρτη των Αθηνών του F. Aldenhoven, ως μια μακρόστενη λωρίδα στη νότια πλευρά των Ανακτόρων, με εσωτερική χάραξη γεωμετρική, παρόμοια με αυτήν του αντίστοιχου τμήματος του αρχικού σχεδίου του Fr. Gaertner. Και οι δυο αυτές χαράξεις ακολουθούν το πρότυπο της γαλλικής σχολής.
Η διαμόρφωση και η φύτευσή του Κήπου άρχισε από τη βασίλισσα Αμαλία, σύμφωνα με το σχέδιο του Hoch υπολοχαγού του Μηχανικού Σώματος Στρατού, ο οποίος είχε αναλάβει και την επίβλεψη των Ανακτόρων. Ο Κήπος ξεφεύγει πλέον από τη γεωμετρική χάραξη και αποκτά ένα εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα με ρομαντική διάθεση και καμπυλόγραμμα μονοπάτια επηρεασμένο από την αγγλική παρκοτεχνία, πιθανά στο πρότυπο των κήπων του Μονάχου, διαμορφωμένων ήδη από το 1789.
Αν και από το 1847 υπήρξε η σκέψη για μια μεγάλη επέκταση που έφθανε μέχρι το Ολυμπιείο, ο Κήπος ολοκληρώθηκε μόλις το 1860 με σταδιακές προσαρτήσεις τεμαχίων γης, ανατολικά και δυτικά του κτηρίου των Ανακτόρων. Η χάραξη των επεκτάσεων ακολούθησε όπως και η αρχική, το αγγλικό πρότυπο. Στην τελική του μορφή ο Κήπος διαμορφώθηκε με ελεύθερη διάταξη και πυκνή και ποικίλη φύτευση, όπως ένας βοτανικός κήπος που λειτουργούσε ταυτόχρονα και ως χώρος αναψυχής.
Η φύτευση του είχε αρχικά ανατεθεί στον Βαυαρό γεωπόνο Smarat, και στον βοηθό του επίσης γεωπόνο Fr. Schmidt, μετέπειτα διευθυντή του Κήπου για 30 περίπου χρόνια. Μετά τις σημαντικές επεκτάσεις του χώρου το 1846-1847, φέρεται ότι προσκλήθηκε ο Γάλλος κηποτέχνης Francois Louis Bareaud, που ανέλαβε τη διεύθυνση και τη διαμόρφωση του Κήπου.
Μου αρέσει αυτό:
Like Φόρτωση...
Σχετικά
