Το στολίδι της Μικράς Ασίας τυλίγεται στις φλόγες – Η έναρξη της καταστροφής της Σμύρνης
Η 13η Σεπτεμβρίου 1922 σηματοδοτεί μια από τις πιο τραγικές σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας: την καταστροφή της Σμύρνης. Ήταν η ημέρα που ξεκίνησε η πυρκαγιά που αφάνισε την πόλη, αφήνοντας πίσω της χιλιάδες νεκρούς, εκτοπισμένους και ανείπωτο πόνο. Η Σμύρνη, το στολίδι της Μικράς Ασίας και ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του ελληνισμού, δεν θα ήταν ποτέ πια η ίδια.
Η καταστροφή της Σμύρνης ήταν το αποκορύφωμα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η αποτυχία της ελληνικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία και η προέλαση του τουρκικού στρατού υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ (αργότερα γνωστού ως Ατατούρκ) προς τα παράλια, άφησε τις ελληνικές και αρμενικές κοινότητες της Σμύρνης.
Μετά την κατάληψη της πόλης από τις τουρκικές δυνάμεις στις 9 Σεπτεμβρίου 1922, οι σφαγές, οι λεηλασίες και οι βιασμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο. Η ελπίδα της παρέμβασης των ξένων δυνάμεων, που παρακολουθούσαν τα γεγονότα από τα πολεμικά τους πλοία στο λιμάνι, παρέμεινε μάταιη.
Η φωτιά ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 και έκαιγε ανεξέλεγκτα για τρεις ολόκληρες μέρες. Αν και η ακριβής αιτία της πυρκαγιάς είναι αντικείμενο αντιπαράθεσης, πολλοί ιστορικοί συμφωνούν ότι το τουρκικό στοιχείο είχε καθοριστική συμμετοχή στην καταστροφή της πόλης. Οι φλόγες κατέστρεψαν κυρίως τις χριστιανικές συνοικίες, και μαζί τους μια ακμάζουσα ελληνική και αρμενική κουλτούρα, που είχε αφήσει το στίγμα της στην πόλη για αιώνες.
Οι εικόνες από τις ημέρες εκείνες ήταν εφιαλτικές: χιλιάδες άμαχοι συνωστίζονταν στο λιμάνι, προσπαθώντας να βρουν καταφύγιο στα πλοία που παρακολουθούσαν παθητικά την καταστροφή. Πολλοί πνίγηκαν στη θάλασσα προσπαθώντας να σωθούν, ενώ άλλοι χάθηκαν στις φλόγες ή σφαγιάστηκαν.
Η καταστροφή της Σμύρνης δεν ήταν απλώς το τέλος μιας πόλης, αλλά και το τέλος του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, μιας περιοχής με έντονη παρουσία Ελλήνων για περισσότερους από δύο χιλιετίες. Η συνθήκη της Λωζάνης το 1923 επικύρωσε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για πάντα.
Η μνήμη των γεγονότων παραμένει ζωντανή στις καρδιές των απογόνων των προσφύγων, οι οποίοι, παρά τον πόνο και την απώλεια, μετέφεραν τις παραδόσεις, την κουλτούρα και τις αναμνήσεις τους στην Ελλάδα. Η καταστροφή της Σμύρνης αποτελεί μέχρι και σήμερα μια πηγή θλίψης αλλά και υπερηφάνειας για τον πλούτο του πολιτισμού που χάθηκε, αλλά ποτέ δεν ξεχάστηκε.