Η ιστορία του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη στην πλατεία Συντάγματος
Οσο η ανθρώπινη φύση εμφανίζει ως διαχρονικά επίκαιρο το γνωμικό του αρχαίου φιλοσόφου Ηράκλειτου «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς» τόσο οι άνθρωποι θα αποζητούν την απόδοση τιμών στους, πολλούς, ανώνυμους πεσόντες στα πεδία των μαχών.
Photo Eleftherios Filimon
Η ανέγερση επιτύμβιου μνημείου στους αφανείς ήρωες των πολέμων αποτελεί πρακτική που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, όταν στα κενοτάφια προς τιμήν των αφανών ή επώνυμων πεσόντων αποδίδονταν θυσίες και γίνονταν τελετές, ακριβώς ίδιες με αυτές των κανονικών ταφών.
Είναι άγνωστο στους περισσότερους αλλά το πρώτο ηρώο, παραπλήσιο με το γνωστό μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη, που κατασκευάζεται στον ελλαδικό χώρο μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, δεν γίνεται στην Αθήνα αλλά στη Σύρο από το 19ο αιώνα. Είναι μόλις το 1858 όταν στην ακμάζουσα τότε Ερμούπολη Σύρου ο δημογέροντας του νησιού, Ζαννής Βούρος, προτείνει στον τότε δήμαρχο, Αμβρόσιο Δαμαλά, την ανέγερση μνημείου για τους πεσόντες αγωνιστές της Επανάστασης. Το αίτημα ξεχνιέται για πάνω από 20 χρόνια και επαναδιατυπώνεται το 1880, όταν ο δήμαρχος του νησιού, Δημήτρης Βαφιαδάκης, αναθέτει την εκτέλεση του έργου στον ντόπιο γλύπτη, Γεώργιο Βιτάλη, που το ολοκληρώνει το 1887, όταν και γίνονται τα αποκαλυπτήριά του.
Στο Σύνταγμα βρίσκεται το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη είναι αφιερωμένο στους αφανείς πεσόντες των εθνικών αγώνων και βρίσκεται κάτω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου της Βουλής.
Photo Eleftherios Filimon
Στα νεώτερα χρόνια μνημείο για τους άταφους πεσόντες της Επανάστασης του ‘21 αποφάσισε να ιδρύσει πρώτη φορά στην Ελλάδα ο δήμος Ερμούπολης Σύρου στις 16 Ιανουαρίου 1858. Η εκτέλεση του έργου έγινε το 1880 σε σχέδια του γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη. Το Μνημείο του Άταφου Αγωνιστή βρίσκεται στον περίβολο της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.
Η σκέψη για την ίδρυση μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη οφείλεται στους Γάλλους και πραγματοποιήθηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που άφησε πίσω του εκατομμύρια νεκρούς. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το παράδειγμα της Γαλλίας μιμήθηκαν κι άλλες χώρες.
Ακολουθώντας το παράδειγμα των υπόλοιπων Ευρωπαίων, η Ελλάδα αποφάσισε στις αρχές του 1926 την ανέγερση εθνικού μνημείου του «Αγνώστου Στρατιώτου» στην Αθήνα και συγκεκριμένα «εις την έμπροσθεν των Παλαιών Ανακτόρων Πλατείαν, καταλλήλως προς τούτο διαρρυθμιζομένην». Η πρωτοβουλία ανήκε στον υπουργό Στρατιωτικών Θεόδωρο Πάγκαλο και η προκήρυξη του διαγωνισμού δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 28ης Φεβρουαρίου 1926 κι έφερε την υπογραφή του υφυπουργού Στρατιωτικών. Κωνσταντίνου Νίδερ. Τον διαγωνισμό κέρδισε στις 9 Οκτωβρίου ο αρχιτέκτονας Εμμανουήλ Λαζαρίδης, ο οποίος υπέβαλε τη μελέτη του με το ψευδώνυμο ΣΚΡΑ.
Στο τέλος της τελετής, στην οποία συνέρρευσε πλήθος κόσμου, πραγματοποιήθηκε παρέλαση της φρουράς, των προσκόπων και των σχολείων. Το βράδυ τελέστηκε στρατιωτική λαμπαδηφορία, με συμμετοχή 3.000 ανδρών της φρουράς Αθηνών.
Την τιμητική φρούρηση του μνημείου ανέλαβε ο ευζωνικός λόχος της «Φρουράς του Προέδρου της Δημοκρατίας», ο οποίος μετονομάστηκε σε «Φρουρά του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου», όνομα το οποίο διατήρησε έως τη μεταπολίτευση του 1935. Μετά την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β’, ο λόχος μετονομάστηκε σε «Βασιλική Φρουρά». Η ονομασία αυτή παρέμεινε σχεδόν μέχρι το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας του 1967. Μετά την πολιτική αλλαγή («Μεταπολίτευση») του 1974 επικράτησε επίσημα το όνομα «Προεδρική Φρουρά».
Στον τοίχο που περιβάλλει και από τις τρεις πλευρές το μνημείο είναι στερεωμένες κατά διαστήματα ορειχάλκινες ασπίδες, ενώ στους πελεκημένους πωρόλιθους του τοίχου είναι χαραγμένα κατά ενότητες τα ονόματα των τόπων, στους οποίους έχουν διεξαχθεί οι ενδοξότερες και φονικότερες μάχες των αμυντικών και απελευθερωτικών πολέμων του Ελληνισμού. Προ του μνημείου καίει ακοίμητο καντήλι, το φως του οποίου μεταφέρθηκε από την Αγία Λαύρα κατά την ημέρα των αποκαλυπτηρίων του.
Photo Τίτλου Eleftherios-Filimon