Ταρίχευσαν το άψυχο κορμί και το άφησαν άταφο επί 20 μέρες
Ο φθινοπωρινός ήλιος δεν είχε προλάβει ακόμη ν’ ανατείλει στην αρχοντική πόλη του Ναυπλίου το πρωινό της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 όταν ακούστηκε η καμπάνα του Αγίου Σπυρίδωνα που καλούσε τους πιστούς στον όρθρο. Ο ήχος τρύπωσε και στο ασκητικό δωμάτιο του 55χρονου κυβερνήτη της Ελληνικής Πολιτείας Ιωάννη Καποδίστρια που είχε ήδη ξυπνήσει. Του άρεσε να σηκώνεται αξημέρωτα και ποτέ δεν παρέλειπε να πηγαίνει τις Κυριακές στην εκκλησία, φορώντας το επίσημο ένδυμα. Έτσι έκανε κι εκείνη την ημέρα. Έβαλε το τσόχινο παλτό, πήρε στο χέρι το καπέλο με τα γάντια και κατέβηκε στην είσοδο του σπιτιού.
Το ένστικτο του μικροκαμωμένου σκύλου
Στην εξώπορτα τον περίμεναν ήδη οι άνδρες της ασφάλειάς του: ο έμπιστος 31χρονος Γεώργιος Κοζώνης (ή Κοκκώνης), βετεράνος της Επανάστασης του 1821 με καταγωγή από την Κρήτη που είχε όμως χάσει το ένα χέρι στο πεδίο της μάχης με τους Οθωμανούς Τούρκους και ο οπλίτης Δημήτριος Λεωνίδης που προστέθηκε πρόσφατα στη σωματοφυλακή καθώς τον τελευταίο καιρό είχαν πυκνώσει οι απειλές κατά της ζωής του κυβερνήτη. Ξεκινούν και οι τρεις μαζί με τα πόδια, για τον ιερό ναό. Στα πρώτα κιόλας βήματα όμως, ένα σκυλάκι άρχισε να τριγυρίζει ανήσυχο γύρω απ’ τα πόδια του Καποδίστρια. Γάβγιζε και δεν ήθελε να τον αφήσει να φύγει. Επέμενε μάλιστα τόσο πολύ το πιστό ζώο, που ο διπλωμάτης αναγκάστηκε να το διώξει αρκετές φορές. Ο πρώτος τη τάξει πολίτης της νεοπαγούς κρατικής οντότητας βάδιζε αμέριμνος προς τον θάνατο.
Στο δρόμο συναντιέται τυχαία με τον αγωνιστή της Επανάστασης του ’21 Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη και τον ανιψιό του Γιώργη που έχουν αποφασίσει να τον βγάλουν από τη μέση, καθώς ο κόμης έχει καταπνίξει τη στάση που οργάνωναν στη Μάνη κατά της επίσημης ελληνικής κυβέρνησης και κυρίως γιατί έχει στείλει στη φυλακή τον γενάρχη της οικογένειας, Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Προκειμένου να αντιληφθούμε καλύτερα τα όσα ακολούθησαν εκείνο το πρωινό, θα πρέπει αρχικά να κατανοήσουμε τα όσα προηγήθηκαν.
Πως ξεκίνησε η κόντρα Μαυρομιχαλαίων – Καποδίστρια
Όλο το Ναύπλιο γνώριζε την αντιδικία του Καποδίστρια με την οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, την σημαντικότερη φαμίλια της Μάνης που διέθετε ισχυρή δύναμη και επιρροή. Ήταν κοινό μυστικό ότι πίσω από τα ηγεμονικά μέλη της κρύβονταν οι δύο από τις τρεις «προστάτιδες δυνάμεις» της εποχής, η Αγγλία και η Γαλλία, εν αντιθέσει με τη Ρωσία που συμπαραστεκόταν στο έργο του πάλαι ποτέ υπουργού Εξωτερικών της, Ιωάννη Καποδίστρια.
Από την άνοιξη του 1830 ο πολύπειρος διπλωμάτης είχε επιχειρήσει να αφαιρέσει τα προνόμια που διέθεταν οι Μανιάτες από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως προς τους δασμούς και τη φορολογία, έναντι άλλων περιοχών. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους οι Μαυρομιχαλαίοι, ως τοπικοί ηγεμόνες, επιχειρούν να λειτουργήσουν σαν κράτος εν κράτει. Συγκροτούν παράτυπη Προσωρινή (Διοικητική) Επιτροπή, με έδρα την Αρεόπολη της Λακωνίας. Τρέπουν σε φυγή τους κυβερνητικούς υπαλλήλους που εμφανίζονται στην περιοχή προκειμένου να συλλέξουν τους φόρους και αρπάζουν τις προσόδους του τοπικού τελωνείου. Τον Δεκέμβριο ξεσπούν νέες ταραχές στο Λιμένι. Εκδιώκεται βιαίως ο έκτακτος Επίτροπος (νομάρχης) Κάτω Μεσσηνίας, Ιάκωβος Κορνήλιος, και οι στασιαστές σχεδιάζουν τώρα να ανατρέψουν με κίνημα τον εκλεγμένο από την Γ’ Εθνοσυνέλευση κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια.
Ρίχνει στη φυλακή τον γενάρχη της Μάνης
Ο αρχηγός του κράτους δεν έχει άλλη επιλογή από την ανοιχτή σύγκρουση με την ισχυρή φαμίλια. Στις 23 Ιανουαρίου 1831 συλλαμβάνει τον γενάρχη τους, τον 66χρονο Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τη στιγμή που προσπαθούσε να διαφύγει στη Ζάκυνθο. Με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και της υποκίνησης σε στάση κατά της κυβέρνησης, τον φυλακίζει σε ένα από τα κελιά του βραχώδους φρουρίου Ιτς – Καλέ (Ακροναυπλία).
Η αλήθεια είναι πως ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι Άγγλοι ήταν εξίσου ύποπτος με των Γάλλων. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι αν και έχουν παρέλθει σχεδόν δύο αιώνες, τα αρχεία του Foreign Office που αφορούν τη δολοφονία Καποδίστρια δεν έχουν δει ακόμη το φως της δημοσιότητας καθώς εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται ως άκρως απόρρητα. Τι έχουν να κρύψουν άραγε οι διπλωμάτες της Γηραιάς Αλβιώνας και κρατούν ως επτασφράγιστο μυστικό τα στοιχεία που διαθέτουν;
Μόλις γίνεται γνωστό στη Μάνη ότι ο Πετρόμπεης φυλακίστηκε αναζητούνται τρόποι αντίδρασης. Ο αδελφός του Κωνσταντίνος τρέχει στο Ναύπλιο προκειμένου να μεριμνήσει ώστε να αφεθεί ελεύθερος. Όλες οι σχετικές προσπάθειες όμως πέφτουν στο κενό. Σε μια έσχατη προσπάθεια αναζήτησης συμβιβαστικής λύσης επιστρατεύεται η μητέρα του έγκλειστου, η γριά Μαυρομιχαλιάνισσα, που ήταν γύρω στα 90. Βρίσκει τον Καποδίστρια και προσπαθεί να τον πείσει να δεχθεί να δει τον κρατούμενο γιο της και να συνομιλήσουν προκειμένου να εκτονωθεί η κατάσταση.
Περιφέρουν τον Πετρόμπεη σιδηροδέσμιο στα σοκάκια
Πράγματι, το ραντεβού κλείνεται για τις 26 Σεπτεμβρίου στην οικία του κυβερνήτη υπό την παρουσία του Ρώσου ναυάρχου Πέτρου Ρίκορντ (που ένα μήνα νωρίτερα είχε καταστείλει εξέγερση του Ανδρέα Μιαούλη κατά του Καποδίστρια). Η συνάντηση, όμως, αυτή έμελλε να μην πραγματοποιηθεί ποτέ. Κι αυτό γιατί ο Κερκυραίος ηγέτης έτυχε εκείνο το πρωινό να διαβάσει ένα άρθρο σε βρετανική εφημερίδα που κατέκρινε την πολιτική του, κάτι που τον είχε εξοργίσει. Δεν ήθελε να μιλήσει σε κανέναν. Όταν η φρουρά του Ιτς – Καλέ έφερε μπροστά του σιδηροδέσμιο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, αρνήθηκε να τον δει. Ο γενάρχης όπως ήταν λογικό, ένιωσε βαθιά ταπεινωμένος. Θεώρησε ότι τον έβγαλαν στους δρόμους του Ναυπλίου με τις αλυσίδες απλώς και μόνο για να τον διαπομπεύσουν αφού ποτέ δεν συνάντησε τον αρχηγό του κράτους όπως τον είχαν διαβεβαιώσει.
Αρκετά χρόνια δηλαδή μετά τη δολοφονία, ο ίδιος ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ακούγοντας κάποιον να κατηγορεί τον Καποδίστρια, φέρεται να του είπε τούτα τα λόγια: «Δεν μετράς καλά φιλόσοφε… Ανάθεμα στους Αγγλογάλλους που ήσαν η αιτία κι εγώ έχασα τους δικούς μου, και το Έθνος έναν άνθρωπο που δε θα τονε ματαβρεί, και το αίμα του με παιδεύει ως τώρα…».
Στο γυρισμό για το κελί, ζητάει από τους φύλακες να περάσουν μπροστά από το σπίτι του 31χρονου δευτερότοκου γιου του Γιώργη που φιλοξενούνταν και ο θείος του νεαρού (και αδελφός του κρατούμενου), Κωνσταντίνος. Εκείνοι δεν του χαλάνε χατίρι. Όταν φτάνει κάτω απ’ τα παράθυρα, με βροντερή φωνή που έτρεμε από οργή φωνάζει: «Γεια σας μωρέ ‘σεις παιδιά». Γιος και αδελφός αναγνωρίζουν τη φωνή και τρέχουν στο περβάζι. «Τι κάνεις;» τον ρωτούν με αγωνία. «Να, τα βλέπετε» απαντά ο Πετρόμπεης δείχνοντας τις χειροπέδες. Δεν χρειαζόταν να πει τίποτ’ άλλο. Το μήνυμα είχε σταλεί.
Από εκείνη τη στιγμή οι δύο άνδρες είχαν αποφασίσει να τελειώνουν μια και καλή με τον Καποδίστρια. Αποφασίζουν να τον δολοφονήσουν την ίδια ή την επόμενη μέρα που θα πήγαινε στην κυριακάτικη θεία λειτουργία. Στο μεσοδιάστημα, ο κυβερνήτης είχε ειδοποιηθεί πως με την προσβολή που έγινε στο πρόσωπο του Πετρόμπεη κινδύνευε πλέον άμεσα η ζωή του. Εκείνος έδειχνε να το παίρνει αψήφιστα. «Αυτές είναι απλώς κουβέντες. Πείτε τους ότι αν με σκοτώσουν, θα σκοτώσουν μαζί μου και την πατρίδα» απάντησε χαρακτηριστικά στους συνεργάτες του.
Οι τελευταίες στιγμές του Καποδίστρια
Η στερνή ώρα για τον Καποδίστρια όμως είχε φτάσει. Έχοντας κατά νου τα όσα είχαν προηγηθεί, ας επιστρέψουμε τώρα στα γεγονότα εκείνου του μοιραίου πρωινού της 27ης Σεπτεμβρίου 1831. Είχαμε μείνει στο σημείο που ο Καποδίστριας, εκεί γύρω στις 06:35 π.μ. φεύγει απ’ το σπίτι για τον Άγιο Σπυρίδωνα, στην καρδιά της πόλης, συνοδευόμενος από τον μονόχειρα σωματοφύλακά και τον νεαρό στρατιώτη φρουρό του.
Περίπου 100 με 150 μέτρα από την εκκλησία, σε ένα ερημικό σημείο της διαδρομής, ο Γιώργης με τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη πλησιάζουν λαμπροντυμένοι τη συνοδεία του Καποδίστρια από πίσω. Χαιρετάνε με τα βλέμματά τους χωρίς να πουν κουβέντα και επιταχύνουν το βήμα προκειμένου να φτάσουν πρώτοι στην είσοδο του ναού και να τον περιμένουν. Το ερώτημα που μένει μέχρι και σήμερα αναπάντητο είναι γιατί δεν τον σκότωσαν όταν βρέθηκαν τυχαία μπροστά του, αλλά αποφάσισαν να εκτελέσουν την αποτρόπαια πράξη μπροστά στον Άγιο Σπυρίδωνα που είχε κόσμο. Όπως και να ‘χει, έκριναν σκόπιμο να στήσουν καρτέρι στην είσοδο.
Ο Κωνσταντίνος κοντοστέκεται στη δεξιά πλευρά όπως μπαίνεις, ενώ ο ανιψιός του ένα βήμα πιο μέσα, δίπλα στην ξύλινη πόρτα. Εκείνη την ώρα, σύμφωνα με τις μετέπειτα μαρτυρικές καταθέσεις, στον περίβολο βρισκόντουσαν επίσης, δύο άτομα που… επιτηρούσαν τους Μαυρομιχαλαίους για λογαριασμό της πολιτείας, αφενός για να μην διαπράξουν κάποια αξιόποινη πράξη και αφετέρου για να τους προστατεύουν από τυχόν επιθέσεις εναντίον τους (πρόκειται για τον Α. Γεωργίου και τον Γιάννη Καραγιάννη, ο οποίος φαίνεται πως επί 40 μέρες που τους παρακολουθούσε στενά, είχε ταχθεί με το μέρος τους).
Ποιοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες
Στον χώρο κινούνταν επίσης ένας λοχαγός με το επώνυμο Κουτσιαφόπουλος που πήγαινε προς το σπίτι του, δύο ξένοι περιηγητές, ένας άγνωστος νεαρός φουστανελοφόρος και ένας ζητιάνος, κάτι ασυνήθιστο για εκείνη την ώρα. Ανάμεσα στα πολλά ερωτηματικά αυτής της δολοφονίας είναι για ποιο λόγο δεν κλήθηκε ποτέ στο δικαστήριο να καταθέσει αυτός ο ζητιάνος αν και ήταν αυτόπτης μάρτυρας των όσων ακολούθησαν.
Απέναντι από το ναό στεκόταν στο παράθυρο του σπιτιού της μια γυναίκα του Ναυπλίου, η Παρακευούλα, ενώ στο παράθυρο της δικής του οικίας βρισκόταν εκείνη την ώρα και ο υπουργός Εσωτερικών Ρόδιος. Μέσα στον Άγιο Σπυρίδωνα και με σχετική θέα προς την είσοδο βρισκόντουσαν οι επίτροποι Μητρόπουλος και Νικολάου, ο στρατηγός Βαλτινός, ο Ι. Σαράντου, ο Π. Σκούρας και ένας ένοπλος υπαξιωματικός με το επώνυμο Βούλγαρης, μαζί με ακόμη 5-6 άτομα.
Ο κυβερνήτης σωριάζεται νεκρός
Πλησιάζοντας στον ιερό ναό ο Καποδίστριας, προς στιγμήν ένιωσε μια ταραχή βλέποντας τους Μαυρομιχαλαίους να στέκονται στην είσοδο. Το πιθανότερο είναι πως πέρασαν κάποιες κακές σκέψεις από το μυαλό του, αλλά γρήγορα απέβαλε τη δειλία και προχώρησε. Βαθιά μέσα του, πίστευε ακόμη ότι δεν θα τολμούσαν να τον χτυπήσουν.
Βγάζει το καπέλο προκειμένου να εισέλθει ασκεπής στο ναό και ετοιμάζεται να κάνει τον σταυρό του. Από τη στιγμή αυτή όλα εξελίχθηκαν αστραπιαία. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης τον αρπάζει από τ’ αριστερό του χέρι, βγάζει από την καμπαρντίνα την πιστόλα και τον πυροβολεί στη βάση του κρανίου, πίσω από το δεξί αυτί, λέγοντάς του «και ‘γω κακά χερόβολα και ‘συ κακά δεμάτια» – αν και η φράση δεν επιβεβαιώνεται από αρκετές πηγές.
Σχεδόν ταυτόχρονα, ο ανιψιός του Γιώργης τον μαχαιρώνει δεξιά από τη βουβωνική χώρα ενώ ο Καραγιάννης, που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να επιτηρεί τους δύο Μανιάτες για να μην προβούν σε άνομες πράξεις, αντί να στραφεί κατά πάνω τους, πυροβολεί κι εκείνος τον επικεφαλής του νεότευκτου κράτους, αλλά αστοχεί. Είπαμε, τις προηγούμενες εβδομάδες είχε αλλάξει «στρατόπεδο», τασσόμενος με τους Μανιάτες. Η δική του σφαίρα είναι αυτή που βρίσκεται μέχρι και σήμερα σφηνωμένη στον δεξιό παραστάτη της εισόδου του Αγίου Σπυρίδωνα και μπορεί να τη δει ο επισκέπτης που θα βρεθεί στο σημείο.
Λιντσάρισμα του δολοφόνου μέχρι θανάτου
Ο Ιωάννης Καποδίστριας δεν προλαβαίνει να αρθρώσει ούτε μια λέξη. Σωριάζεται στο μοναδικό χέρι του σωματοφύλακά του, ο οποίος τον αφήνει να πέσει μαλακά στο έδαφος ώστε να μπορέσει να κυνηγήσει τους φονιάδες. Πυροβολεί τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, με τη σφαίρα να τον βρίσκει ξώφαλτσα στην πλάτη.
Στο μεταξύ, δεκάδες άνδρες και γυναίκες από το εκκλησίασμα αρχίζουν να καταδιώκουν τους δράστες εξαπολύοντας κατάρες, ενώ ο στρατηγός Φωτομάρας που ακούγοντας το σαματά έχει προβάλει στο παράθυρο του σπιτιού του, αντιλαμβανόμενος όσα τεκταίνονται αρπάζει το όπλο, κλείνει το ένα μάτι σημαδεύοντας τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη την ώρα που τρέχει να ξεφύγει και τον ξαπλώνει βαριά τραυματισμένο στο έδαφος. Ο όχλος πέφτει από πάνω του και αρχίζει να τον κλωτσά με μανία σε όλο το σώμα βρίζοντάς τον για το κακό που έκανε στον αναμορφωτή του έθνους. Ημιθανής ο τραυματίας ικετεύει να βρεθεί κάποιος να τον σκοτώσει.
Λίγα λεπτά αργότερα θα αφήσει την τελευταία του πνοή αλλά ο κόσμος δεν ικανοποιείται. Τον σέρνει μέχρι την πλατεία του Πλάτανου (νυν πλατεία Συντάγματος) και κατόπιν τον ρίχνει από τα ψηλά τείχη του φρουρίου στη θάλασσα.
Άσυλο στη γαλλική πρεσβεία
Μέσα στον πανικό, ο ανιψιός του Γιώργης από την άλλη πλευρά καταφέρνει να ξεφύγει. Πανικόβλητος, καταφεύγει προς το κτίριο της γαλλικής πρεσβείας. Σκαρφαλώνει στο χαμηλό τοιχάκι και πέφτει στον κήπο του Γάλλου πρεσβευτή Ρουάν φωνάζοντας πως «ο τύραννος πέθανε από τα χέρια μου και τα χέρια του θείου μου. Σας παρακαλώ, προστατέψτε με!». Αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο δολοφόνος δεν αναζήτησε τυχαία εκεί άσυλο, καθώς η Γαλλία είχε αναμειχθεί σε μια σειρά μηχανορραφίες κατά του Καποδίστρια. Νιώθοντας ασφαλής, αφού η εκάστοτε πρεσβεία θεωρείται έδαφος της χώρας που εκπροσωπεί, παραδίδει το όπλο του στον συνταγματάρχη Πελιόν.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που έγινε γνωστό από ορισμένες καταθέσεις είναι ότι ο γαλλικός στρατός που βρισκόταν στην Πελοπόννησο, όχι μόνο είχε υποσχεθεί να βοηθήσει τους συνωμότες στη φυγάδευσή τους, αλλά στόχευε και στην κατάληψη της εξουσίας.
Οι Ναυπλιώτες κυκλώνουν την διπλωματική οικία και ζητούν επιτακτικά να τους παραδοθεί ο νεαρός. Οι ώρες περνούν, αλλά απάντηση δεν παίρνουν. Είναι αποφασισμένοι όμως να μην απομακρυνθούν εάν δεν λιντσάρουν και τον έτερο δολοφόνο. Στο μεσοδιάστημα, προκειμένου να μην βυθιστεί το ελληνικό κράτος στο χάος, έχει συσταθεί από την Γερουσία μια προσωρινή τριμελής Διοικούσα Κυβερνητική Επιτροπή για να αναπληρώσει το κενό εξουσίας που άφησε πίσω του ο Καποδίστριας, αποτελούμενη από τον αδελφό του θανόντος Αυγουστίνο, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Ιωάννη Κωλέττη.
Οι ανοικτές απειλές των Άγγλων
Στις δραματικές εξελίξεις παρεμβαίνει και ο πρέσβης της Αγγλίας, ζητώντας να ληφθούν αυστηρά μέτρα κατά του εξεγερμένου λαού και να κατασταλούν οι κινητοποιήσεις ακόμη και με τα όπλα αν χρειαστεί, απειλώντας την προσωρινή Διοικούσα Κυβερνητική Επιτροπή της χώρας πως εάν δεν το πράξει, θα διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις μαζί της.
Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, η κηδεία του πρώτη κυβερνήτη της Ελλάδος έγινε αρκετές μέρες μετά την εκτέλεση των δολοφόνων του. Το σώμα του παρέμεινε ταριχευμένο πάνω από 20 μέρες στον μητροπολιτικό ναό Αγίου Γεωργίου στο Ναύπλιο, επειδή η προσωρινή Διοικητική Κυβερνητική Επιτροπή είχε λάβει απόφαση να μην ταφεί ο νεκρός μέχρι να συγκληθεί η Εθνοσυνέλευση.
Η αλήθεια είναι πως ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι Άγγλοι ήταν εξίσου ύποπτος με των Γάλλων. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι αν και έχουν παρέλθει σχεδόν δύο αιώνες, τα αρχεία του Foreign Office που αφορούν τη δολοφονία Καποδίστρια δεν έχουν δει ακόμη το φως της δημοσιότητας καθώς εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται ως άκρως απόρρητα. Τι έχουν να κρύψουν άραγε οι διπλωμάτες της Γηραιάς Αλβιώνας και κρατούν ως επτασφράγιστο μυστικό τα στοιχεία που διαθέτουν;
«Παραδώσου γιατί δεν εγγυώμαι την ασφάλειά σου»
Ως εκπρόσωπος της συσταθείσας κυβερνητικής τριανδρίας μεταβαίνει έξω από τη γαλλική πρεσβεία ο Πορτογάλος συνταγματάρχης Αντόνιο Φιγκουέιρα ντ’Αλμέιντα που, για να αποκαταστήσει την διασαλευθείσα τάξη, έχει φροντίσει να κλείσει τις πύλες της πόλης και να στείλει περιπόλους σε καίρια σημεία. Ο ντ’ Αλέιντα ήταν ένας από τους σημαντικότερους φιλέλληνες που είχαν λάβει μέρος ενεργά μέρος στον εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821. Θα ζητήσει από τον δολοφόνο να παραδοθεί στις Αρχές.
«Εάν το πράξεις θα έχεις μια δίκαιη δίκη, υπό το βλέμμα ολόκληρης της Ευρώπης. Εάν όχι, δεν μπορώ να εγγυηθώ την ασφάλειά σου» του ξεκαθαρίζει. Ο Γιώργης Μαυρομιχάλης αντιλαμβάνεται πως δεν έχει πολλές επιλογές. Παραδίδεται. Αρχικά φυλακίζεται στο ενετικό φρούριο της μικρής νησίδας Μπούρτζι και μετέπειτα στο Ιτς – Καλέ. Πολύ σύντομα θα βρεθεί ενώπιον του έκτακτου στρατοδικείου, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο θεωρούνταν αντισυνταγματικό για εκείνη την εποχή.
Οι αποκαλύψεις του στρατοδικείου
Στη διάρκεια της δίκης θα αποκαλυφθεί ότι την προηγούμενη μέρα της δολοφονίας, στις 26 Σεπτεμβρίου 1831 που ήταν η γιορτή του Αγίου Ιωάννη, οι Μαυρομιχαλαίοι είχαν επιχειρήσει χωρίς επιτυχία να σκοτώσουν τον Καποδίστρια, στήνοντας ενέδρα στην ομώνυμη εκκλησία που γιόρταζε.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που έγινε γνωστό από ορισμένες καταθέσεις είναι ότι ο γαλλικός στρατός που βρισκόταν στην Πελοπόννησο, όχι μόνο είχε υποσχεθεί να βοηθήσει τους συνωμότες στη φυγάδευσή τους, αλλά στόχευε και στην κατάληψη της εξουσίας. Κάποιοι μάλιστα κατέθεσαν ότι τα γαλλικά πλοία που είχαν σταθμεύσει στον Αργολικό κόλπο, μετά τη δολοφονία άνοιξαν πανιά και τοποθέτησαν τα κανόνια τους σε θέση μάχης πλησιάζοντας την ακτή. Ο ίδιος ο κατηγορούμενος θα αρνηθεί την ενοχή του, ρίχνοντας όλη την ευθύνη στον νεκρό θείο του, χωρίς ωστόσο να πείσει τους στρατοδίκες. Η ποινή ήταν αναμενόμενη. Θάνατος διά τυφεκισμού!
Θα διατάξει μόνος του «πυρ»
Θα εκτελεστεί σε απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα, το μεσημέρι της 10ης Οκτωβρίου 1831 στα οχυρώματα του Παλαμηδίου όπου κρατούνταν. Την εκτέλεση του παιδιού του, παρακολουθούσε από το κελί του θλιμμένος ο γηραιός Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Ο γιος του, τον χαιρέτησε από μακριά τρεις φορές. Ευχήθηκε σε όλους τους παριστάμενους του αποσπάσματος να έχουν «ομόνοια και αγάπη» και στημένος σε απόσταση 30 βημάτων από τις κάννες των όπλων, διέταξε ο ίδιος «πυρ»!
Ο έτερος συλληφθείς Καραγιάννης, ο φρουρός που πυροβόλησε κι αυτός τον κυβερνήτη, καταδικάστηκε επίσης σε θάνατο αλλά η ποινή του δεν εκτελέστηκε. Κι αυτό γιατί αναίρεσε την αρχική του κατάθεση και στράφηκε κατά των Μαυρομιχαλαίων. Έξι μήνες αργότερα κυκλοφορούσε ελεύθερος ενώ ο άλλος φρουρός, ο Γεωργίου, καταδικάστηκε σε δεκαετή καταναγκαστική εργασία επειδή αν και γνώριζε το απεχθές σχέδιο δεν το κατήγγειλε στις αρχές.
Ταριχευμένος επί 20 μέρες
Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, η κηδεία του πρώτη κυβερνήτη της Ελλάδος έγινε αρκετές μέρες μετά την εκτέλεση των δολοφόνων του. Το σώμα του παρέμεινε ταριχευμένο πάνω από 20 μέρες στον μητροπολιτικό ναό Αγίου Γεωργίου στο Ναύπλιο, επειδή η προσωρινή Διοικητική Κυβερνητική Επιτροπή είχε λάβει απόφαση να μην ταφεί ο νεκρός μέχρι να συγκληθεί η Εθνοσυνέλευση. Τελικά ο Καποδίστριας θα κηδευτεί το μεσημέρι της Κυριακής 18 Οκτωβρίου 1831, κι ας μην είχαν συγκεντρωθεί στο μεσοδιάστημα οι αντιπρόσωποι του έθνους προκειμένου να αποφασίσουν για τις τύχες του τόπου. Τη σορό του Καποδίστρια τη μετέφερε ακολούθως ο αδελφός του στην Κέρκυρα, όπου και ενταφιάστηκε στην Ιερά Μονή Πλατυτέρας.
Απόρρητα μέχρι και σήμερα τα αρχεία του Foreign Office που αφορούν τη δολοφονία Καποδίστρια
Στις αρχές κάθε έτους οι αρμόδιες υπηρεσίες του Foreign Office, του Υπουργείου Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, συνηθίζουν να αποχαρακτηρίζουν απόρρητα έγγραφα που αφορούν γεγονότα τα οποία συνέβησαν 30 χρόνια νωρίτερα. Εξαίρεση αποτελούν μονάχα τα στοιχεία που εξακολουθούν να κρίνονται ως ευαίσθητα για την εθνική ασφάλεια της χώρας.
Σε αυτή την τελευταία περίπτωση συγκαταλέγονται και τα αρχεία που αφορούν την δολοφονία του πρώτου Έλληνα κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια. Μπορεί να έχουν περάσει σχεδόν δύο αιώνες από τότε, ωστόσο τα αγγλικά έγγραφα εξακολουθούν να αποτελούν επτασφράγιστο μυστικό, ενδεικτικό της φερόμενης ανάμειξης αλλά και της σημασίας που εξακολουθεί να προσδίδει το Ηνωμένο Βασίλειο στο δραματικό αυτό συμβάν που άλλαξε το ρου της νεότερης Ιστορίας του τόπου μας. Ο Ι. Ριμποπιέρ, Ρώσος πρεσβευτής στην Ελλάδα την περίοδο που δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας, θα γράψει σε έκθεσή του ότι «ουδεμία αμφιβολία διατηρώ ότι η δολοφονική χειρ εξοπλίσθη παρά της Αγγλίας».
Πάντως το έτος 1840, αρκετά χρόνια δηλαδή μετά τη δολοφονία, ο ίδιος ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης (που είχε αποφυλακιστεί από το 1832), ακούγοντας κάποιον να κατηγορεί τον Καποδίστρια, φέρεται να του είπε τούτα τα λόγια: «Δεν μετράς καλά φιλόσοφε… Ανάθεμα στους Αγγλογάλλους που ήσαν η αιτία κι εγώ έχασα τους δικούς μου, και το Έθνος έναν άνθρωπο που δε θα τονε ματαβρεί, και το αίμα του με παιδεύει ως τώρα…».
Πηγή: my1821.gr