ΙΣΤΟΡΙΑ. ΚΥΠΡΟΣ: Επιχείρηση ΝΙΚΗ 21 και 22 Ιουλίου 1974.
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Επιχείρηση ΝΙΚΗ είναι η κωδική ονομασία σε μυστική στρατιωτική αποστολή της Ελλάδος την 21η προς 22η Ιουλίου 1974 προς Κύπρο με σκοπό την αερομεταφορά καταδρομέων στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Η αποστολή υπήρξε μερικώς επιτυχής κι ο διεθνής τύπος την χαρακτήρισε επιχείρηση αυτοκτονίας.
Στην Αθήνα στις 19 Ιουλίου 1974 αποφασίστηκε να μεταβούν στην Κύπρο οι άνδρες της Α’ Μοίρας Καταδρομών από το Μάλεμε της Κρήτης, με μεταγωγικά της ΠΑ (απόγευμα 21/7/1974). Σταδιακά, όλα τα αεροσκάφη NORATLAS και DAKOTA έφτασαν στη Σούδα. Τα πληρώματα δεν γνώριζαν για ποιο σκοπό πήγαιναν εκεί. Φυσικά, δεν είχαν χάρτες της Κύπρου. Επίσης, σε ορισμένα από αυτά δεν υπήρχαν οι απαραίτητες σκάλες που χρησιμοποιούνται για την άνοδο του τεχνικού προσωπικού στο πάνω μέρος της πτέρυγας για ανεφοδιασμό των αεροσκαφών με καύσιμα και άλλες εργασίες. Το πρόβλημα λύθηκε με το ανέβασμα ενός μηχανικού στους ώμους των άλλων και από εκεί στο Α/Φ!
Αρχικά ενημερώθηκαν τα πληρώματα ότι θα μεταφέρουν καταδρομείς στην Κύπρο. Σε λίγο, έφτασε ο Ταξίαρχος Στεφαδούρος από το Αρχηγείο Αεροπορίας για να ενημερώσει τους Αξιωματικούς εκτενέστερα.
Ο Στεφαδούρος βρήκε μόνον 8 πληρώματα NORATLAS από τα 20 που είχαν συγκεντρωθεί εκεί. Επιπλέον υπήρχαν και μερικά πληρώματα DAKOTA. Άρχισε την ενημέρωση που ήταν σύντομη. Οι απογειώσεις θα γινόταν ανά 5 λεπτά. Ύψος πτήσης 500 πόδια (περίπου 165 μ.). Ταχύτητα 150 μίλια. Απόλυτη σιγή ασυρμάτου. Όλα τα φώτα πλεύσης σβηστά. Καθώς τα NORATLAS δεν είχαν ραντάρ, όλα τα ραδιοβοηθήματα θα ήταν ανοιχτά. Όταν θα έφταναν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, θα αποβίβαζαν τους καταδρομείς χωρίς να σβήσουν τους κινητήρες και θα απογειώνονταν όσο πιο σύντομα ήταν εφικτό.
Κάποια στιγμή ο Στεφαδούρος δέχτηκε κάποιο τηλεφώνημα. Επιστρέφοντας στην αίθουσα ενημέρωσης ανακοίνωσε ότι τα DAKOTA δεν θα πάρουν μέρος στην επιχείρηση. Διέταξε τα πληρώματά τους να πάνε γρήγορα στον τροχόδρομο και να τα βγάλουν από εκεί για να μην εμποδίζουν την απογείωση των NORATLAS. «Στην ανάγκη, αν κάποιο δεν παίρνει μπροστά, σπρώχτε το με τα χέρια και βάλτε το στα χωράφια (!)».
Ο κωδικός της επιχείρησης δόθηκε από τους πιλότους των NORATLAS, με τη συμφωνία βέβαια του Στεφαδούρου: ΝΙΚΗ.
Στα NORATLAS, επιβιβάστηκαν 360 καταδρομείς της Α’ Μοίρας και 40, περίπου, άνδρες της Γ’ Μοίρας με τον οπλισμό τους. Επικεφαλής τους, ο Ταγματάρχης Γ. Παπαμελετίου. Το πρώτο NORATLAS, το ΝΙΚΗ1, απογειώθηκε από τη Σούδα στις 22.35 της 21ης Ιουλίου 1974. Επρόκειτο για μια αποστολή αυτοκτονίας όπως χαρακτηρίστηκε κι από ξένους ειδικούς. Είναι αδύνατο να περιγράψουμε με λεπτομέρειες την πτήση καθενός από τα αεροσκάφη που πήραν μέρος στην επιχείρηση. Άλλωστε, ο Γ. Μήτσαινας στο βιβλίο του «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ», την αναλύει σε περισσότερες από 100 σελίδες.
Όλα τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Γ. Μήτσαινα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ». Υπήρχαν πέντε ακόμα NORATLAS έτοιμα για αναχώρηση τα οποία όμως δεν απογειώθηκαν ποτέ. Πρώτο προσγειώθηκε στη Λευκωσία το ΝΙΚΗ-2 στις 01.52. Ακολούθησε το ΝΙΚΗ-1 στη 01.15, τρίτο το ΝΙΚΗ-4 που καταρρίφθηκε από φίλια πυρά. Ακολούθησαν το ΝΙΚΗ-7, ΝΙΚΗ-3 (02.18), ΝΙΚΗ-6 το οποίο βλήθηκε και προσγειώθηκε χωρίς τους δύο κινητήρες ενώ σκοτώθηκαν δύο καταδρομείς και τραυματίστηκαν άλλοι έντεκα, ΝΙΚΗ-5 (02.21) ΝΙΚΗ-10 (3.10), ΝΙΚΗ-8 (3.12), ΝΙΚΗ-9 (3.16), ΝΙΚΗ-11 (3.22), ΝΙΚΗ-15 ΚΑΙ ΝΙΚΗ-12 το οποίο έκανε επανακυκλώσεις πάνω από το αεροδρόμιο λόγω οχήματος που βρισκόταν στον διάδρομο (03.30). Το ΝΙΚΗ-14 πιθανότατα έφτασε πάνω από το αεροδρόμιο της Λευκωσίας αλλά δεν μπόρεσε να προσγειωθεί και επέστρεψε στην Κρήτη. Τέλος, το ΝΙΚΗ-13, προβληματικό αεροσκάφος κατηγορίας Ζ, σε μακρά απόθεση, βρέθηκε στα παράλια της Τουρκίας και στις 04.15 επέστρεψε κα προσγειώθηκε στη Ρόδο. Συνολικά προσγειώθηκαν στη Λευκωσία 12 από τα 15 NORATLAS αποβιβάζοντας τους καταδρομείς. ΤΑ ΝΙΚΗ-3, ΝΙΚΗ 6 και ΝΙΚΗ-12 εγκαταλείφθηκαν στο αεροδρόμιο λόγω των σοβαρών ζημιών που είχαν υποστεί. Τα πληρώματά τους τα έκαψαν για να μην τα δουν οι Τούρκοι.
Και η επιστροφή τους δεν ήταν εύκολη. 6 προσγειώθηκαν στη Σούδα και τα υπόλοιπα σε Ρόδο και Ηράκλειο.
Το μοιραίο Νίκη-4
Όπως είναι γνωστό, το NORATLAS με κωδικό Νίκη-4 καταρρίφθηκε από φίλια πυρά. Στο αρχικό του πλήρωμα ανήκε ο υποσμηναγός Αντωνόπουλος ο οποίος στην Ελευσίνα στάλθηκε από τον διοικητή του να παραλάβει κάποιος επίστρατους που είχαν φτάσει εκεί. Ο Αντωνόπουλος καθυστερούσε να επιστρέψει και στο πλήρωμα εντάχθηκε ως Ναυτίλος ο Επισμηνίας Ηλίας Άνθιμος. Ο Αντωνόπουλος πήγε με άλλο αεροσκάφος στη Σούδα και εντάχθηκε στο πλήρωμα ενός NORATLAS που δεν απογειώθηκε. Η Εθνική Φρουρά της Κύπρου δεν ενημερώθηκε έγκαιρα για την άφιξη των NORATLAS και άργησε να ειδοποιήσει το Πυροβολικό. Η 184 και η 186 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού είχαν παραταχθεί στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας και δεν ειδοποιήθηκαν από το ΓΕΕΦ που δεν διέθετε ασύρματο δίκτυο προειδοποιήσεων.
Από τα αντιαεροπορικά πυρά εναντίον των NORATLAS, το ΝΙΚΗ-6 καταρρίφθηκε. Τα μέλη του πληρώματός του και 27 από τους 28 καταδρομείς που μετέφερε σκοτώθηκαν. Όπως είδαμε παραπάνω, από μία απίστευτη συγκυρία στο αεροπλάνο βρέθηκε ο Ηλίας Άνθιμος ο οποίος έχασε τη ζωή του. Ο Θανάσης Ζαφειρίου που σώθηκε από θαύμα έφυγε από κοντά μας το 2016. Στην εκπομπή «Άνθρωποι» του Κ. Χαρδαβέλλα, το 2001, συνάντησε τον Κύπριο Γεώργιο Καλογήρου που ήταν ο άνθρωπος που κατέρριψε το ΝΙΚΗ-4. Το «τετράδυμο» του Καλογήρου μπλόκαρε κάποια στιγμή και αυτό κατά πάσα πιθανότητα έσωσε τα υπόλοιπα NORATLAS. Ο Καλογήρου έχει ενημερωθεί ότι εκείνο το βράδυ θα προσγειώνονταν στο αεροδρόμιο τουρκικά αεροσκάφη. Όταν προσγειώθηκαν όλα τα NORATLAS ενημερώθηκε ότι τα Α/Φ ήταν ελληνικά…
Το ΝΙΚΗ-6
Το ΝΙΚΗ-6 χτυπήθηκε από φίλια πυρά. Οι καταδρομείς Σπυρίδων Νόμπελης από το Αιγάλεω και Κωνσταντίνος Οικονομάκης από τον Ζαρό Ηρακλείου έχασαν τη ζωή τους. Άλλοι εννέα τραυματίστηκαν. Ήταν οι: Λοχίας (ΚΔ) Π. Τσιώγκας από Κρόκο Κοζάνης, Λοχίας (ΚΔ) Κ. Κωνσταντίνου από Λαμία, Δεκανέας (ΚΔ) Σ. Παπαευσταθίου από Πολύγυρο και οι στρατιώτες (ΚΔ): Γ. Αντωνόπουλος (Μεσολόγγι), Γ. Μαυρουδής (Ρέθυμνο), Δ. Τσαγκαρόπουλος (Ζάκυνθο), Γ. Λαντζουράκης (Κλήμα Ηρακλείου), Ι. Φύσσαρης (Μυρωδάτο Ξάνθης) και Α. Πετρόπουλος (Καρπενήσι).
Το ΝΙΚΗ-13
Όπως αναφέραμε, το προβληματικό NORATLAS με αριθμό 151 προσγειώθηκε στη Ρόδο. Από το Α/Φ έλειπαν τα ελαστικά παρεμβύσματα (BOOTS) της αριστερής πτέρυγας και του ουραίου πτερώματος του αεροσκάφους. Ολίσθαινε φοβερά. Κανένα από τα ραδιοναυτιλιακά του βοηθήματα δεν λειτουργούσε ενώ και οι γυρομαγνητικές πυξίδες είχαν βλάβη. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι χάθηκε από πρόθεση. Ανάμεσά τους και ο αείμνηστος Γ. Παπαμελετίου: «Πώς βρήκαν τη Ρόδο και δεν βρήκαν τα Άδανα να καλοπεράσουν με τους Τούρκους;» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Ο Γ. Μήτσαινας αποδίδει το γεγονός στην κόπωση του κυβερνήτη, την απειρία του συγκυβερνήτη και του ναυτίλου και φυσικά στο προβληματικό Α/Φ. Πρόκειται για μία παρεξηγημένη πτήση που μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ γιατί δεν έφτασε στον προορισμό της.
Αυτή ήταν σε αδρές γραμμές η αποστολή αυτοκτονίας των NORATLAS στην Κύπρο. Επρόκειτο για αποστολή ανορθόδοξου πολέμου με γερασμένα αεροσκάφη, παλαιάς τεχνολογίας τα οποία με ελάχιστα μέσα έπρεπε να μεταβούν στην Κύπρο και να επιστρέψουν στην Ελλάδα μέσα σε 7.30 περίπου ώρες.
Oι καταδρομείς που αποβίβασαν τα NORATLAS στην Κύπρο, προκάλεσαν τεράστιες απώλειες στους Τούρκους και δεν τους επέτρεψαν να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, το οποίο μέχρι σήμερα βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Ο.Η.Ε.
Οι Αεροπόροι και οι Καταδρομείς της Επιχείρησης <<ΝΙΚΗ>> της 21ης και 22ας Ιουλίου 1974, οι οποίοι έπεσαν υπέρ Πατρίδος και ορισμένοι εξ αυτών αγνοούνται μέχρι σήμερα:
Από το αεροσκάφος ΝORATLAS 52-133 “NIKH 4” οι
Κυβερνήτης – (Επισμηναγός) Παναγόπουλος Βασίλειος/Συγκυβερνήτης – (Επισμηναγός) Συμεωνίδης Στέργιος/Ναυτίλος – (Επισμηνίας) Άνθιμος Ηλίας/
Ιπτάμενος Μηχανικός – (Ανθυποσμηναγός) Δάβαρης Γεώργιος.
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ
ΔΕΑ(ΚΔ) Τσαμκιράνης Δημήτριος/Λοχίας (ΚΔ) Καβροχωριανός Νικόλαος/Λοχίας (ΚΔ)Τzιλιβάκης Στέφανος/Δεκανέας (ΚΔ)Τσάκωνας Ευάγγελος/Δεκανέας (ΚΔ)Χριστόπουλος Αθανάσιος/Κ/Δ Αναστασόπουλος Ανδρέας/Κ/Δ Γιαννακάκης Κοσμάς/Κ/Δ Γιαννάκος Στέφανος/Κ/Δ Γιαννόπουλος Παναγιώτης/Κ/Δ Δαλαμάγκας Ηλίας/Κ/Δ Ζησιμόπουλος Αντώνιος/Κ/Δ Κασιμάκης Σωτήριος/Κ/Δ Κατέρος Κωνσταντίνος/Κ/Δ Κουρούνης Σωτήριος/Κ/Δ Λίγδης Χρήστος/Κ/Δ Δοϊτσίδης Χριστόδουλος/Κ/Δ Μανιάτης Σπυρίδων/Κ/Δ Μονιάς Αιμίλιος/Κ/Δ Μπαρώτας Κωνσταντίνος/Κ/Δ Νάκος Γεώργιος/Κ/Δ Πρινιανάκης Στυλιανός/Κ/Δ Σιορώκος Δημήτριος/Κ/Δ Σκιαδαρέσης Νικόλαος/Κ/Δ Τζούρας Σωτήριος/Κ/Δ Τούλης Ηλίας/ Κ/Δ Χατζόπουλος Χρήστος. Από το Αεροσκάφος NORATLAS 52-139 “NIKH 6” Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ οι
Κ/Δ Νόμπελης Σπυρίδων/Κ/Δ Οικονομάκης Κωνσταντίνος.
Αθάνατοι!
Πηγές: Wikipedia/ protothema.gr/
http://malkidis.blogspot.com/2021/07/21-22-1974.html?m=1.
Επιμέλεια
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
Ακολουθήστε το Kalithea Press στο Google News Feed, για να ενημερώνεστε σωστά και έγκαιρα