Όσοι δεν αρκούνται στο Συναξάρι της Εκκλησίας, (βίο και στο έργο του Αγίου) μέσα από την ταινία που πρόσφατα έκανε πρεμιέρα έχουν την ευκαιρία να φρεσκάρουν αρκετά περιστατικά από τον βίο του Αγίου, θαύματα, άδικες κατηγορίες.
Πιστοί αλλά και αναζητητές που επιθυμούν να δουν επεισόδια της ζωής του Αγίου να αναζωγραφίζονται (όχι πάντα με ακρίβεια) μέσω της έβδομης τέχνης μπορούν να την παρακολουθήσουν.
Αναμφίβολα η μεταφορά τμήματος ενός συναξαριού επί της ουσίας στην μεγάλη οθόνη είναι τόλμημα δύσκολο και η όντως φιλανθρωπία της τέχνης διαθέτει τη δυνατότητα να διαβαίνει στο κάλλος του πρωτοτύπου, χωρίς να γίνεται υποκατάστατο εκκλησιαστικής – και μυστηριακής σχέσης.
Είναι θετικό μέσα από την (μη στρατευμένη) τέχνη να βλέπουμε στις ανθρώπινες διαστάσεις τους Αγίους – όχι ως όντα απόκοσμα, που αφορούν την «άλλη» ζωή. Η ταινία ξεκινά στην Αλεξάνδρεια το 1890 με τους εκεί ιεράρχες να συνωμοτούν για την συκοφαντία του Νεκταρίου ο οποίος ήταν Μητροπολίτης Πενταπόλεως.
Η πλοκή ακολουθεί την πορεία του βίου του Αγίου Νεκταρίου, την εξορία του από την Αίγυπτο, τον ερχομό του στην Ελλάδα, την αναζήτηση ποιμνίου, την δράση του στην Ριζάρειο Σχολή και τέλος το έργο του στην Αίγινα μέχρι και την κοίμηση του.
Η φιλότιμη, ουσιαστική και προσηλωμένη ερμηνεία του πρωταγωνιστή Άρη Σερβετάλη που πνευματικά επικοινωνεί με το ρόλο που ενσαρκώνει με λιτότητα (η αλήθεια είναι ως ηθοποιό δεν θα ήθελα να τον δω στο μέλλον σε ρόλο δολοφόνου ή εραστή).
Ο κ. Σερβετάλης έχει επίγνωση ότι υπηρετεί κάτι που τον ξεπερνά και στην ουσία παίρνει από το χέρι την ταινία, η οποία διαθέτει το πλάτος του ιστορικού βίου του Αγίου και την οδηγεί στο έσω τοπίο και γι’ αυτό τον τιμώ ως ήθος ποιούντα (υπάρχουν αρκετοί άγιοι μεταξύ των ηθοποιών) για την τέχνη που εκφράζει αν και λείπει η χαρά του Αγίου Νεκταρίου (στο ρόλο ήταν συχνά προβληματισμένος και κατατονικός).
Η ταινία συγκινεί, όμως είναι εμφανής ένας μονοδιάστατος ζήλος της σκηνοθέτιδας να αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας πως ο Νεκτάριος ήταν όντως Άγιος. Στόχος της, μια γεωμετρικά αψεγάδιαστη και εξιδανικευμένη «αγιότητα», με διάχυτη την έμφαση και τον έντονο διαχωρισμό μεταξύ του «απόλυτα» καλού Αγίου και του απόλυτα άνομου συστήματος μιας διεφθαρμένης εξουσιαστικής διοικούσας εκκλησίας, με τον Άγιο ως το τραγικό θύμα.
Ο εναγώνιος και αδιάπτωτος θαυμασμός για τον Άγιο, (έχουν κάποια ανάγκη θαυμασμού οι Άγιοι;) σαν να πρόκειται για ένα αξιοθέατο, λόγω της υπερβάλλουσας «άσκησής» του, μιας αλάθητης πορεία εξ΄ορισμού και μάλλον προδιαγεγραμμένης, μας παραπέμπει στην αγιότητα που κρύβεται σε κινήσεις, που έχει να κάνει με το κέλυφος εξωτερικών πράξεων μοναχικού τυπικού (συνεχείς μετάνοιες).
Αν προτείνουμε την ταινία ως Εκκλησία, να επισημαίνουμε ότι δεν είναι περιττό ή αυτονόητο ότι η αγιότητα δεν είναι μέγεθος που διδάσκεται με την παθητική παρακολούθηση ενός κινηματογραφικού έργου αλλά μέσα από την μετοχή, την εμπειρία και τη βιωματική σχέση με το Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού, όπως παραδόθηκε και βιώνεται στην ενεργή σχέση μας με την εμπιστοσύνη στην Εκκλησία ως Σώμα Του.
Άλλο αγιότητα και άλλο ειδωλοποίηση των Αγίων, που δεν υπήρξαν υπεράνθρωποι αλλά φιλάνθρωποι και δεν προσφέρονται για την κατασκευή «ατμόσφαιρας» εύπεπτων συναισθηματισμών, μέσω καλλιτεχνικών εντυπώσεων ηθικοδιδακτικής χροιάς.
Αν ένα κομμάτι του Αγίου θέλουμε να το δούμε απομονωμένα, το κάνουμε κάτι που δεν συνιστά το μυστήριο της φιλάνθρωπης παρουσίας Του και δεν μπορεί να εγκλωβίζεται στα όρια της μεγάλης οθόνης.
Η ταινία – η οποία μέσα από αναγκαίους λαϊκισμούς, οφείλει να προσεγγίζει τις όχι και τόσο κατηχημένες θρησκευτικές μάζες, αποτελεί ξεκάθαρα «θέαμα» – το οποίο δεν πρέπει να ταυτίζεται με το θρησκευτικό αίσθημα αλλά να παραπέμπει σε αυτό και περισσότερο στον εκκλησιαστικό τρόπο ύπαρξης που δεν εξαντλείται σε ρόλους, ούτε νομιμοποιείται να παραμορφώνει το βαθύτερο αίτημα του ανθρώπου για μεταμόρφωση.
Η θέση της Εκκλησίας είναι κοντά στη σκηνή που ζητάει μεταμόρφωση, όπου το βίωμα παραπέμπει στη μέθεξη και στην κοινωνία Θεού, εκεί όπου κανένα σενάριο – όσο πιστό και αν είναι, καμία εικόνα όσο υψηλή ανάλυση και αν έχει και κανένας ηθοποιός με όσο ταλέντο και αν διαθέτει, δεν μπορεί να την υποκαταστήσει.
Νομίζω ότι θα θεωρηθεί πετυχημένη αν κινητοποιήσει τους θεατές να εντρυφήσουν στο συγγραφικό έργο του αγαπημένου Αγίου Νεκταρίου και περάσουν από τη σκηνή του κόσμου στη σκηνή του Θεού…