Το μάθημα της φυσικής αγωγής στην αρχαία Ελλάδα

Το σπουδαίο ρόλο κατείχε η γυμναστική και η δημιουργία ενός καλοσχηματισμένου (¨γραμμωμένου¨ κατά τη συνηθισμένη σημερινή ορολογία) σώματος, στον αρχαίο πολιτισμό μας, είναι εύκολο να τον διαπιστώσουμε, ακόμα και με μια φευγαλέα ματιά στα έργα τέχνης και κυρίως στα γλυπτά που μας κληροδότησε. Από τις ζωφόρους ως τις επιτύμβιες στήλες, από τις παραστάσεις των αγγείων ως τις διακοσμήσεις των ναών, από την Αθήνα ως τη Σπάρτη, η μυϊκή δύναμη και η μυϊκή μάζα συνυπάρχουν σε μοναδική αρμονία.

Αυτό όμως που δεν είναι ευρέως γνωστό, είναι το γεγονός ότι στις περισσότερες ελληνικές πόλεις (με κύριους εκφραστές τις σπουδαιότερες πόλεις-κράτη, την Αθήνα και τη Σπάρτη), υπήρχε οργανωμένο πρόγραμμα γύμνασης για τον πληθυσμό, καθορισμένο μάλιστα από την πολιτεία με σχετικό νόμο.

Στην Αθήνα, τη γυμναστική την έκανε υποχρεωτική για τους νέους (τους άρρενες) από την παιδική ως τη μέση ηλικία, ο σπουδαίος νομοθέτης Σόλων, στα πλαίσια της γενικής πεποίθησης ότι η άσκηση προάγει την υγεία η οποία με τη σειρά της συνδέεται με την πνευματική ανέλιξη. Ο Αριστοτέλης μάλιστα θεωρείται ότι έθεσε πρώτος ορισμό για αυτό που σήμερα λέμε Επιστήμη της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού, λέγοντας ότι σκοπός της γυμναστικής είναι να γυμνάζει το σύνολο του πληθυσμού και όχι μόνο τα ¨ταλαντούχα¨ άτομα. Επομένως οφείλει να προσδιορίζει και το είδος της άσκησης που είναι κατάλληλο για το κάθε άτομο αλλά και να μην ξεφεύγει από τα όρια της αγωγής και της αισθητικής.

Στην Σπάρτη, ο Λυκούργος ήταν αυτός που έθεσε τις παραμέτρους της υποχρεωτικής εκγύμνασης και του φάσματος της διατροφής. Ήταν σαφώς πιο διευρυμένες και αυστηρότερες από εκείνες των Αθηνών. Στην κοινωνία των σπαρτιατών ο πλούτος (με την κλασική έννοια της κτίσης χρυσού και πολύτιμων μετάλλων) ήταν ανύπαρκτος και κόσμημα θεωρούνταν το εύρωστο, όμορφο σώμα. Στην πραγματικότητα δεν εξαιρούνταν σχεδόν κανένας από την άσκηση, ούτε τα κορίτσια και οι γυναίκες, ενώ υπήρχαν καθορισμένα όρια τόσο για την ελάχιστη όσο και για την πιο πλούσια διατροφή ώστε να εμποδίζεται η πολυφαγία και ταυτόχρονα να εξασφαλίζεται στους σκληρότερα γυμναζόμενους πολίτες επαρκής ποσότητα φαγητού η οποία θα διατηρούσε το σώμα τους στην άριστη επιθυμητή κατάσταση. Από τον 8 πχ αιώνα μάλιστα, απαγορευόταν στους πολίτες να καταπονούνται σωματικά για κανένα άλλο λόγο εκτός της άσκησης.

Είτε κατά τα αθηναϊκά πρότυπα είτε κατά το αυστηρό σπαρτιατικό σύστημα, ένα είναι το βέβαιο: Τα ιδεώδη της γυμναστικής της ομορφιάς, της σωστής διατροφής και του αθλητισμού, πουθενά στον κόσμο δεν υμνήθηκαν περισσότερο από ότι στον δικό μας αρχαίο κόσμο. Εξυψώθηκαν μάλιστα στο ίδιο επίπεδο με το πνεύμα. Γιατί μόνο ο ελληνικός πολιτισμός ανέδειξε την απόλυτη ισορροπία μεταξύ σώματος και πνεύματος εντάσσοντας πρώτος την φυσική αγωγή στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των πολιτών!

 

 

 

Λέξεις κλειδιά:

 

φυσική αγωγή, αρχαίο ελληνικό κόσμο, γυμναστική καλοσχηματισμένου, σώμα, πολιτισμό, έργα τέχνης, γλυπτά, Αθήνα, Σπάρτη, ζωφόρους, αρμονία, πρόγραμμα γύμνασης, πολιτεία, νόμο, υποχρεωτική, Σόλων, άσκηση, υγεία, πνευματική ανέλιξη, καλλιέργεια, Αριστοτέλης, ορισμός, επιστήμης φυσικής αγωγής και αθλητισμού, αισθητική, Λυκούργος, υποχρεωτική εκγύμναση, διατροφή, πλούτος, χρυσός, πολύτιμα μέταλλα, κορίτσια, γυναίκες, νέους, άνδρες, γυναίκες, πολυφαγία, βιβλίο, δημόσια, γυμνάσια, παλαίστρες, συναθροίσεις, αθλητές, αρμονία, γυμναστήρια, συλλόγων, γυμνάσια, προπόνηση, πρόγραμμα, ισορροπία, υποχρεώσεις, δικαιώματα, πολιτών.

 

Περιγραφή:

 

Ο ρόλος του μαθήματος της γυμναστικής (φυσικής αγωγής) στη ζωή των πολιτών της Αθήνας, της Σπάρτης και των άλλων ελληνικών πόλεων, κατά τα αρχαία χρόνια. Πρώτος ορισμός της Επιστήμης της Φυσικής Αγωγής και νόμοι που προσδιόριζαν την εκτέλεσή του ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε κοινωνίας.

Μ.1).

Άρθρο της Σταυρούλα Ζυγούρη