Οι Σιδηρόδρομοι Πειραιώς – Αθηνών – Πελοποννήσου ή Σ.Π.Α.Π. ήταν ελληνική σιδηροδρομική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1882 και διαχειριζόταν τη μετρικού εύρους (1.000 χιλιοστά) σιδηροδρομική γραμμή Πειραιά – Πάτρας, συνδέοντας τον Πειραιά και την Αθήνα με την Πελοπόννησο. Η εταιρεία κρατικοποιήθηκε το 1954 και απορροφήθηκε από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους το 1962.
Ιστορικό
Το πρώτο τμήμα μεταξύ Πειραιά, Αθηνών και Ελευσίνας ολοκληρώθηκε το 1884. Η γραμμή έφτασε στην Κόρινθο το 1885 και τη Πάτρα το 1887. Εν τω μεταξύ, μια διακλάδωση στα ανατολικά από την Κόρινθο έφτασε στο Άργος και το Ναύπλιο το 1886. Η δυτική διακλάδωση έφτασε στο Πύργο και εν τέλει στην Κυπαρισσία το 1902. Οι Σ.Π.Α.Π απέκτησαν επίσης τη γραμμή μεταξύ Μύλων (κοντά στο Άργος) και Καλαμάτας, μέσω Τρίπολης, από τη χρεωκοπημένη εταιρεία Σιδηρόδρομοι Μεσημβρινής Ελλάδος. Οι δύο γραμμές προς Καλαμάτα, μέσω Πάτρας και μέσω Τρίπολης ενωνόταν στο Ζευγολατειό.
Επίσης κατασκευάστηκαν μικρές διακλαδώσεις για να εξυπηρετήσουν σημαντικές πόλεις: Άργος-Ναύπλιο, Λεύκτρο-Μεγαλόπολη, Καβάσιλα-Βαρθολομιό-Κυλλήνη, Βαρθολομιό-Λουτρά Κυλλήνης, Πύργος-Αρχαία Ολυμπία, Ασπρόχωμα-Μεσσήνη και, πολύ αργότερα (1954), Ισθμός-Λουτράκι. Ο Οδοντωτός σιδηρόδρομος Διακοπτού – Καλαβρύτων κατασκευάστηκε επίσης από τους Σ.Π.Α.Π. αλλά σε μικρότερο εύρος (750 χιλιοστά).
Η γραμμή από τον Πειραιά στην Κόρινθο είχε μήκος 99 χλμ., από την Κόρινθο στην Καλαμάτα μέσω Τρίπολης 236 χλμ., και από την Κόρινθο στο Ζευγολατειό μέσω Πάτρας και Πύργου 347 χλμ.. Το συνολικό μήκος του δικτύου μαζί με τις διακλαδώσεις έφτανε τα 731 χλμ..
Το 1929 οι Σ.Π.Α.Π. απέκτησαν τη γραμμή Ηρακλείου-Λαυρίου του σιδηροδρόμου Αθηνών-Λαυρίου, που μέχρι τότε διαχειριζόταν οι Αττικοί Σιδηρόδρομοι, και κατασκεύασαν μια συνδετήρια γραμμή μεταξύ Κάτω Λιοσίων (σήμερα Άγιοι Ανάργυροι) και Ηρακλείου, για να συνδέσουν το Λάυριο με το δίκτυο τους (1931). Τα επιβατικά δρομολόγια αυτής της γραμμής διακόπηκαν το 1957 και αυτό αποκόπηκε από το υπόλοιπο δίκτυο το 1962, λόγω της κατασκευής της εθνικής οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα, στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και ιδιαίτερα κατά την απομάκρυνση των Γερμανικών στρατευμάτων το 1944, το δίκτυο και το τροχιαίο υλικό υπέστη σοβαρές ζημιές, από τον Γερμανικό στρατό, και από τις Ελληνικές αντιστασιακές ομάδες. Η αντικατάσταση των υλικών και υποδομών των Σ.Π.Α.Π. ήταν χρονοβόρα και ακριβή. Το κατεστραμμένο τροχιαίο υλικό επισκευάστηκε κυρίως από το Μηχανοστάσιο Πειραιά. Τα κανονικά επίπεδα δρομολογίων επανήλθαν περίπου το 1948, με εξαίρεση την κατεστραμμένη γέφυρα του Αχλαδοκάμπου (μεταξύ Άργους και Τρίπολης), η οποία επανακατασκευάστηκε από τον Ο.Σ.Ε. το 1974.
Το 1951 οι Σ.Π.Α.Π. απορρόφησαν τη γραμμή Κατάκολου – Ολυμπίας. Το 1953 οι Σ.Π.Α.Π. απορρόφησαν τους Σιδηροδρόμους Βορειοδυτικής Ελλάδας (Σ.Δ.Β.Ε.), οι οποίοι διαχειριζόταν μια σιδηροδρομική γραμμή μετρικού εύρους από το Κρυονέρι Αιτωλοακαρνανίας στο Μεσολόγγι και το Αγρίνιο.
Το 1920 οι Σ.Π.Α.Π. κρατικοποιήθηκαν ως μέρος των Σιδηροδρόμων Ελληνικού Κράτους, αλλά έγιναν και πάλι ανεξάρτητη εταιρεία δύο χρόνια αργότερα, Λόγω μεγάλων χρεών, οι Σ.Π.Α.Π. τέθηκαν υπο κυβερνητικό έλεγχο μεταξύ 1939 και 1940 και κρατικοποιήθηκαν ξανά το 1954. Το 1962 η εταιρεία απορροφήθηκε από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους.
Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα οδήγησε στη διακοπή όλων των επιβατικών και εμπορευματικών δρομολογίων στο σιδηροδρομικό σύστημα μετρικού εύρους της Πελοποννήσου το 2011. Φαίνεται απίθανο τα δρομολόγια να επαναλειτουργήσουν ως μέρος δημόσιου σιδηροδρομικού συστήματος. Ένα μικρό τμήμα στη Πάτρα, παραμένει ανοικτό ως προαστιακός σιδηρόδρομος.
Ατμομηχανές
Μεταξύ 1883 και 1962 οι Σ.Π.Α.Π. χρησιμοποιούσαν 128 ατμομηχανές 25 διαφορετικών τύπων.
Ντιζελάμαξες
Οι Σ.Π.Α.Π. εισήγαγαν τις ντιζελάμαξες και τις πολλαπλές μονάδες το 1937. Ο χρόνος ταξιδιού μειώθηκε και παρεχόταν καλύτερες υπηρεσίες στους επιβάτες