«Πριν δυο χρόνια περίπου, μια ομάδα πέντε φίλων με καταγωγή από τη Βαμβακού μάς επισκέφτηκε στα γραφεία μας προκειμένου να μας παρουσιάσουν ένα όνειρο που είχαν: να επιστρέψουν και να αναβιώσουν το χωριό των παππούδων τους.
Το όραμά τους, η θέλησή τους αλλά και ο ενθουσιασμός τους μας έπεισαν να πάρουμε την απόφαση και να σταθούμε από την πρώτη στιγμή δίπλα στην ομάδα, ώστε να στηρίξουμε τόσο ηθικά, όσο και οικονομικά την Αναβίωση της Βαμβακούς. Εξάλλου, για το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) το εγχείρημα έχει και μια ιδιαίτερη συμβολική σημασία, καθώς η Βαμβακού αποτελεί τον τόπο καταγωγής του Ιδρυτή μας, Σταύρου Νιάρχου, οπότε είναι σαν να επιστρέφουμε και εμείς, ως Ίδρυμα, στις ρίζες μας».
Αυτά είναι τα πρώτα λόγια της Αρίστης Σταθακοπούλου, από το Τμήμα Διαχείρισης Δωρεών ΙΣΝ, για το πείραμα της Βαμβακούς, ενός χωριού που ξαναζωντανεύει και μάλιστα σε λίγες ημέρες, στις 13 Ιουλίου, θα υποδεχθεί πολλούς επισκέπτες -με αφορμή τους μηνιαίους διαλόγους του ΙΣΝ- σε μια ολοήμερη γιορτή στη διάρκεια της οποίας θα συζητηθεί η «Επιστροφή στις Ρίζες», για τόπους που οι κάτοικοί τους, στην πάροδο των χρόνων, άφησαν πίσω τους καθώς και για τρόπους αναβίωσης, με σεβασμό στις παραδόσεις αλλά και με το βλέμμα στραμμένο στο σήμερα και το αύριο.
Από τις 10:00 έως τις 22:30, θα πραγματοποιηθεί μία σειρά δωρεάν εκδηλώσεων για όλη την οικογένεια, όπως το 1ο Vamvakou Mountain Run, ένας αγώνας ορεινού τρεξίματος 7 χλμ. και 28 χλμ., περιήγηση στη φύση, πεζοπορία στα μονοπάτια του χωριού, ποδηλασία, δραστηριότητες για τα παιδιά, προβολή ταινίας, οι μηνιαίοι ΔΙΑΛΟΓΟΙ του ΙΣΝ, μία συναυλία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ η ημέρα θα κλείσει με μία μεγάλη γιορτή, με παραδοσιακή μουσική και γεύσεις.
Στη συζήτηση που θα γίνει στην πλατεία της Βαμβακούς, ανοίγοντας το θέμα της αναβίωσης τόπων με όχημα την τεχνολογία, την καινοτομία, την εξωστρέφεια αλλά και τον σεβασμό στον εκάστοτε τόπο και τις παραδόσεις του, μαζί με τους 11 κατοίκους του χωριού οι καλεσμένοι ομιλητές θα ανταλλάξουν ιδέες μέσα από την εμπειρία τους. Στη συζήτηση συμμετέχουν οι: Ανδρέας Δρακόπουλος, Πρόεδρος, ΙΣΝ, η Ομάδα Αναβίωσης Βαμβακούς: Χάρης Βασιλάκος, Ανάργυρος Βερδήλος, Ελένη Μάμη, Τάσος Μάρκος, Παναγιώτης Σουλιμιώτης, ο Γιώργος Κουμεντάκης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Εθνική Λυρική Σκηνή, ο Δρ. Παναγιώτης Κουλουβάρης, Πρόεδρος, ΑΜΚΕ Αναγέννηση & Πρόοδος, ο Κωνσταντίνος Χαμπίδης, Chief Digital Officer, Δήμος Αθηναίων, ενώ τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος, Εκτελεστική Διευθύντρια των ΔΙΑΛΟΓΩΝ, και Διευθύνουσα Σύμβουλος του iMEdD, Άννα – Κύνθια Μπουσδούκου.
Η Βαμβακού Λακωνίας, ένα χωριό χτισμένο στη δυτική πλευρά της ψηλότερης κορυφής του Πάρνωνα, με μόνο εννιά κατοίκους σήμερα, φιλοδοξεί να μεγαλώσει αλλά και να μεγαλώσει εκεί το πρώτο παιδί που θα γεννηθεί, καθώς «Xρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί», σύμφωνα με ένα ρητό.
Με εύφορο έδαφος για την καλλιέργεια κάστανων, ξηρών καρπών, πατάτας και βοτάνων, καλλιέργειες για τις οποίες η Βαμβακού ήταν κάποτε ιδιαίτερα γνωστή, σε ένα ειδυλλιακό ορεινό τοπίο, με πολλές ευκαιρίες για υπαίθριες δραστηριότητες αναψυχής και ζεστά φιλόξενα σπίτια να υποδεχθούν επισκέπτες και ταξιδιώτες, η Βαμβακού σήμερα μεγαλώνει και ανθίζει καθώς μία ομάδα φίλων με ρίζες από τον τόπο αυτό, θέλησε να γράψει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του χωριού και άρχισε να διαμορφώνει ένα σχέδιο αναζωογόνησής του.
Η συνάντησή τους, πριν από δυο χρόνια με τον Ανδρέα Δρακόπουλο, πρόεδρο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ο οποίος πρότεινε το πρώτο στάδιο της αναγέννησης του χωριού, ήταν το πρώτο σημαντικό βήμα. Με την υποστήριξη του ΙΣΝ, αναπτύχθηκε ένα επιχειρηματικό σχέδιο για το έργο από την Deloitte, και ξεκίνησε η αναζήτηση γης και κτιρίων στο χωριό, που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν εξοχικές κατοικίες, ένα εστιατόριο, ένα καφέ και έναν ξενώνα.
Από πολλές απόψεις, το συγκεκριμένο έργο αποτελεί ένα νέο είδος εγχειρήματος για το ΙΣΝ. Η Βαμβακού έχει ιδιαίτερη σημασία για το ΙΣΝ, καθώς πρόκειται για το χωριό στο οποίο είχε τις ρίζες του ο Ιδρυτής του Ιδρύματος, Σταύρος Νιάρχος. Ωστόσο, δεν αποτελεί το μοναδικό ελληνικό χωριό που είναι ιδανικό για μία τέτοια είδους ανάπλαση. Το ΙΣΝ προσδοκά ότι η Βαμβακού θα χρησιμεύσει ως παράδειγμα για άλλα έργα αντίστοιχης έκτασης σε ολόκληρη τη χώρα.
Η ιστορία των ανθρώπων που επιστρέφουν στις ρίζες τους
Οι πέντε νέοι άνθρωποι που επέστρεψαν στη Βαμβακού έχουν ένα μεγάλο σχέδιο, για τη ζωή τους και για τον τόπο τους. Ο Χάρης Βασιλάκος, ο Ανάργυρος Βερδήλος, o Τάσος Μάρκος, και ο Παναγιώτης Σουλιμιώτης, περνούσαν τα καλοκαίρια με τις οικογένειές τους, στο ορεινό χωριό της Βαμβακούς, καλοκαίρια πλημμυρισμένα με αναμνήσεις ξενοιασιάς. Η πέμπτη της παρέας, η Ελένη Μάμη δεν είχε σχέση με τη Βαμβακού μέχρι να γνωρίσει τον Ανάργυρο. Πήρε μαζί του μια απόφαση -και με τους υπόλοιπους- να κάνουν ένα κοινό βήμα, να μετακομίσουν στη Βαμβακού, που συμβολίζει για τον καθένα κάτι διαφορετικό και σημαντικό. Τον Αύγουστο του 2018, οι πέντε φίλοι ίδρυσαν την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση με την ονομασία «Η Αναβίωση της Βαμβακούς» (Vamvakou Revival). Τα πρώτα βήματα του έργου περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό και την προετοιμασία.
Πως ξεκίνησαν όλα; Ας πάρουμε το νήμα από την αρχή.
Τα τελευταία 6 χρόνια νέοι της Βαμβακούς έχουν δραστηριοποιηθεί ενεργά και γίνονταν προσπάθειες για την εξωστρέφεια του χωριού και την προσέλκυση επισκεπτών, κυρίως το καλοκαίρι, με τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων. Για την ομάδα μας αυτό δεν ήταν αρκετό, καθώς θέλαμε να δούμε τη Βαμβακού να αναβιώνει, να γεμίζει κόσμο και αναζητούσαμε τρόπους ώστε κι εμείς οι ίδιοι να εγκατασταθούμε, να εργαστούμε και να ζήσουμε σε αυτόν τον τόπο που τόσο αγαπάμε.
Βλέποντας την προοπτική για τη δημιουργία ενός νέου κεφαλαίου στην ιστορία του χωριού, πριν από δύο περίπου χρόνια ήρθαμε σε επαφή με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) και αρχίσαμε να εργαζόμαστε με σκοπό να διαμορφώσουμε ένα πλάνο βιώσιμης ανάπτυξης του τόπου. Το εγχείρημα της αναβίωσης έχει ιδιαίτερη συναισθηματική και συμβολική αξία για το ΙΣΝ μιας και το χωριό αποτελεί τον τόπο καταγωγής του ιδρυτή του Ιδρύματος, Σταύρου Νιάρχου και έτσι η ομάδα του Ιδρύματος το αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή προσφέροντας τόσο οικονομική όσο και ηθική υποστήριξη.
Πόσοι άνθρωποι ξεκίνησαν για τη Βαμβακού και ποια είναι η προτεραιότητά τους;
Η ομάδα της Αναβίωσης της Βαμβακούς (Vamvakou Revival) αποτελείται από πέντε νέα άτομα με καταγωγή και ισχυρούς δεσμούς με το χωριό, που έχουν περάσει στο χωριό τα παιδικά και νεανικά τους καλοκαίρια. Όραμά μας είναι η δημιουργία ενός χωριού «πρότυπου», βασισμένο στη βιώσιμη ανάπτυξη με πρωτεύοντα στόχο την επιστροφή μόνιμων κατοίκων, ώστε σε μερικά χρόνια η Βαμβακού να σφύζει και πάλι από ζωή, να ακουστούν παιδικές φωνές και να χτυπήσει το κουδούνι του Σχολείου, που παραμένει κλειστό από το 2008.
Ποιο είναι το σοβαρότερο κίνητρο για να πάρει κάποιος μια απόφαση και να αλλάξει τη ζωή του;
Το σημαντικότερο κίνητρο είναι το όραμα, η πρόκληση και η ανάγκη για δημιουργία. Η αναβίωση ενός χωριού είναι ένα πρωτοποριακό εγχείρημα. Η δημιουργία και η συμμετοχή σε κάτι νέο, καινούργιο, διαφορετικό, σε μια νέα κοινότητα από μόνα τους αποτελούν σημαντικά κίνητρα για κάποιον. Εμείς συνηθίζουμε να λέμε πως το εγχείρημα αυτό είναι ένα «κοινωνικό πείραμα». Η Βαμβακού είναι ένας ανοιχτός δρόμος που προσπαθούμε να τρέξουμε. Ένα χωριό που δοκιμάστηκε από την ιστορία, χτυπήθηκε από τη μετανάστευση και την οικονομική κρίση, ζητάει τώρα τη δική μας συμμετοχή για να γράψει μια νέα σελίδα. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μας δίνει το χαρτί και την πένα. Από εμάς εξαρτάται η επόμενη ημέρα και πρέπει να γεμίσουμε τις κενές σελίδες μιας “νέας” ιστορίας.
Ποιο είναι το προφίλ σας, το επάγγελμά σας και με τι φιλοδοξείτε να ασχοληθείτε;
Ο Χάρης είναι φιλόλογος, συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός, ο Ανάργυρος είναι απόφοιτος Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεργάτης καθηγητής σε πανεπιστημιακά φροντιστήρια, η Ελένη είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο αντικείμενο του Μάρκετινγκ, ο Τάσος είναι χτίστης με ειδικότητα στις κεραμοσκεπές και ο Τάκης είναι μηχανικός αυτοκινήτων και διατηρεί συνεργείο αυτοκινήτων. Πλέον ασχολούμαστε με την αναβίωση της Βαμβακούς. Ο Χάρης είναι ο Πρόεδρος της Κοιν.Σ.Επ. και Υπεύθυνος Ανθρωπίνου Δυναμικού, ο Ανάργυρος είναι Ταμίας της Κοιν.Σ.Επ. και Διοικητικός και Οικονομικός Υπεύθυνος, η Ελένη είναι Γραμματέας της Κοιν.Σ.Επ. και Υπεύθυνη Επικοινωνίας και Μάρκετινγκ, ο Τάσος είναι Υπεύθυνος Τεχνικού Σχεδιασμού και ο Παναγιώτης είναι Υπεύθυνος Λειτουργιών.
Πέστε μου τις δυσκολίες και τις προκλήσεις της μετοίκησης ειδικά για νέους ανθρώπους.
Η ζωή στο χωριό είναι μια πρόκληση από μόνη της. Υπάρχουν προβλήματα, όμως θα μεριμνήσουμε για τη βελτίωση και συντήρηση δομών και υποδομών του χωριού. Όλα είναι θέμα αλλαγής τρόπου ζωής και σκέψης. Θέλει δύναμη και προσπάθεια για να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Αλλάζει ο τρόπος ζωής και η καθημερινότητα, καθώς εδώ δεν υπάρχουν καταστήματα, χρειάζεται καλύτερος προγραμματισμός για τις προμήθειες που γίνονται από Σπάρτη ή Τρίπολη, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εστιατόριο ή καφέ και άλλες παροχές που υπάρχουν σε πόλεις. Επιπλέον, οι καιρικές συνθήκες δυσκολεύουν λίγο την καθημερινότητα, γιατί τα υπάρχοντα σπίτια προορίζονταν για εξοχικά το καλοκαίρι και δεν έχουν επαρκείς εγκαταστάσεις θέρμανσης. Παρά τις δυσκολίες, όμως, σημασία έχει η ποιότητα ζωής στο χωριό και ότι κάθε μέρα ασχολούμαστε με κάτι τόσο σημαντικό και δημιουργικό. Επιπλέον, είναι όμορφο να ανοίγεις το παράθυρο σου το πρωί και να είσαι μέσα σε ένα δάσος και να εργάζεσαι μέσα σε ένα ήσυχο και ήρεμο περιβάλλον, μακριά από το θόρυβο και την ένταση της πόλης.
Οι άνθρωποι που έφτασαν εκεί και αυτοί που ήδη κατοικούν με τι θέλουν να ασχοληθούν πρωταρχικά;
Οι μέχρι τώρα μόνιμοι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα) και την καλλιέργεια καρυδιών, καστάνων και πατάτας, ενώ κάποιοι ασχολούνται και με τη μελισσοκομία σε περιορισμένη κλίμακα. Δύο από τα πέντε μέλη της ομάδας Vamvakou Revival έχουν εγκατασταθεί στο χωριό και τα πρώτα βήματα για την αναβίωση βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης. Σε αυτή τη φάση στόχος μας είναι να προσελκύσουμε επισκέπτες, με το φετινό καλοκαίρι να αποτελεί για μας ένα σταθμό, καθώς επιδιώκουμε να υποδεχτούμε τους πρώτους επισκέπτες στο χωριό. Αυτή τη στιγμή, εργαζόμαστε για τη δημιουργία τουριστικών υποδομών και διάφορων δραστηριοτήτων άθλησης και αναψυχής στο χωριό, ενώ παράλληλα έχουμε θέσει τους βασικούς άξονες για ένα μακροπρόθεσμο πλάνο βιώσιμης ανάπτυξης και μελετούμε με προσοχή τα επόμενα βήματά μας. Οι άξονες αυτοί, περιλαμβάνουν τον αγροτουρισμό, την αγροτική παραγωγή και την καινοτομία, αλλά είμαστε ανοιχτοί σε ιδέες και προτάσεις, διότι το εγχείρημα αυτό δεν είναι κάτι που έχουμε ξανακάνει.
Πώς πιστεύετε θα καταφέρετε να προσελκύσετε νέο κόσμο σε μια νέα κοινότητα που δημιουργείτε;
Βασικό όχημα επιδιώκουμε να αποτελέσει η δημιουργία θέσεων εργασίας, η ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας και η εξασφάλιση σύγχρονων συνθηκών διαβίωσης. Σε αυτή τη φάση, αναζητούμε και σχεδιάζουμε τα κίνητρα που μπορούν να δοθούν σε νέους για να επιστρέψουν στο χωριό. Είμαστε ακόμα στην αρχή και πρέπει να ωριμάσουν οι συνθήκες και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να έρθει κάποιος να δραστηριοποιηθεί και να εγκατασταθεί στη Βαμβακού. Είναι πολύ σημαντικό ένας νέος να δει τη μεγάλη εικόνα και τις ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρονται από το νέο αυτό εγχείρημα. Η ελληνική ύπαιθρος προσφέρει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης και μπορεί να αποτελέσει διέξοδο για πολλούς νέους που μένουν στις πόλεις και αναζητούν ευκαιρίες απασχόλησης ή ανάπτυξης μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Το έργο της Βαμβακούς σηματοδοτεί, με τον δικό του τρόπο, την επιστροφή στις βαθύτερες ρίζες του Ιδρύματος και του Ιδρυτή του που ξεπέρασε το τοπικό πλαίσιο για να γίνει μία διεθνής δύναμη και στη συνέχεια έκανε αποστολή του τη συνεισφορά για την πρόοδο της τοπικής κοινωνίας.
«Νιώθουμε τυχεροί που ως κοινωφελής οργανισμός, μπορούμε -στο μέτρο πάντα των δυνατοτήτων μας- να βρισκόμαστε στο πλευρό των νέων αυτών ανθρώπων, οι οποίοι επιδεικνύουν το θάρρος και την αποφασιστικότητα να τολμήσουν να κάνουν μια νέα αρχή στη ζωή τους αλλά και στη ζωή του χωριού τους», τονίζει η Αλεξία Βασιλικού από το τμήμα επικοινωνίας του ΙΣΝ, που μοιράζεται τον ενθουσιασμό των πρώτων νέων κατοίκων για το εγχείρημα. «Σε μερικά χρόνια από τώρα, ελπίζουμε η Βαμβακού να είναι και πάλι ένας τόπος ζωντανός, και, ακόμη πιο σημαντικό, το μοντέλο ανάπτυξής της να αποτελέσει πρότυπο και για άλλα χωριά της Ελλάδας, και, γιατί όχι, διεθνώς».