Η Ελλάδα και τα νοσοκομεία της στον αιώνα
Το ιατρικό σύστημα της Ελλάδος έχει τη δική του μακροχρόνια ιστορία. Ενάμιση και πλέον αιώνα ζωής έχουν μία σειρά από νοσοκομεία της Αττικής.
Λίγοι γνωρίζουν πως το Οφθαλμιατρείο είναι από τα παλαιότερα νοσοκομεία της Ευρώπης!
Τα παλαιά κτίρια – κοσμήματα που σώζονται έως σήμερα, προκαλούν μία συναισθηματική φόρτιση και παραπέμπουν στα πρώτα βήματα του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους.
Το Iatronet αναδεικνύει αυτόν τον ιστορικό πλούτο, με σκοπό να αναδείξει κρυμμένους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς και να θυμίσει, παράλληλα, πως έχει ωριμάσει το αίτημα για λειτουργία σύγχρονων νοσηλευτικών μονάδων…
Οφθαλμιατρείο
Είναι ένα από τα αρχαιότερα νοσηλευτικά ιδρύματα της “Γηραιάς Ηπείρου”, με μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και θαυμάσιες οροφογραφίες.
Διαθέτει πολύτιμο μουσειακό υλικό και θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά μνημεία των νεότερων χρόνων.
Λόγω της θέσης του, συμπληρώνουν την τριλογία της Εθνικής Βιβλιοθήκης, του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ακαδημίας Αθηνών.
Είναι έργο των Χριστιανού Χάνσεν, Γεράσιμου Μεταξά και Αριστείδη Μπαλάνου.
Η ανέγερσή του εγκρίθηκε τον Αύγουστο του 1843 επί Όθωνος, ως κτίριο για περίθαλψη πασχόντων από οφθαλμικά νοσήματα. Η τελετή θεμελίωσης του κτιρίου έγινε την 21η Απριλίου 1847 και τα επίσημα εγκαίνια την 14η Ιουνίου 1854.
«Ελπίς»
Συμπληρώνει 170 χρόνια αδιάλειπτης κοινωνικής συνεισφοράς στην ελληνική κοινωνία.
Ιδρύθηκε το 1842 ως Δημοτικό Νοσοκομείο Αθηνών, στην οδό Ακαδημίας όπου και λειτούργησε ως το 1971, οπότε μεταστεγάστηκε στις σημερινές του εγκαταστάσεις.
Στο νοσοκομείο ξεκίνησαν τη λαμπρή ιατρική τους σταδιοδρομία πολλές από τις μεγαλύτερες μορφές της ιατρικής επιστήμης στη χώρα μας που μετέπειτα συμμετείχαν στην ίδρυση πολλών από τα άλλα νοσοκομεία της Αθήνας (Αρεταίος, Μαγγίνας, Μακκάς, Αλιβιζάτος, Γερουλάνος).
Στη μακρόχρονη ιστορία του, υπήρξε πρωτοπόρο στον τομέα της Υγείας συμμετέχοντας πάντοτε στις εξελίξεις της ιατρικής επιστήμης.
Περιέθαλψε ισότιμα επώνυμους και ανώνυμους πολίτες, τους τραυματίες του άτυχου πολέμου του 1873, τους Θεσσαλούς και Κρήτες πρόσφυγες, τους τραυματίες των βαλκανικών πολέμων, τους μικρασιάτες πρόσφυγες, τους φαντάρους του ’40 και τους Αθηναίους στο λιμό της κατοχής.
«Ευαγγελισμός»
Μεγάλη είναι η ιστορία ενός από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία της χώρας. Το νοσοκομείο “Ευαγγελισμός” λειτούργησε τον Απρίλιο του 1884 με δύο κλινικές και δύναμη 48 κρεβατιών.
Όπως φαίνεται από στοιχεία που υπάρχουν στα αρχεία του νοσοκομείου, το Θεραπευτήριο νοσήλευε κυρίως γυναίκες και παιδιά.
Το 1885, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο πρώτος “οργανισμός” του νοσηλευτικού ιδρύματος.
Το 1888, κτίσθηκε το Α’ Χειρουργείο και το 1897 θεμελιώθηκε ο οίκος Αδελφών, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1898, με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού.
«Δρομοκαΐτειο»
Ιδρύθηκε το 1887, με χρήματα που είχε αφήσει στη διαθήκη του ο Ζώρζης Δρομοκαΐτης το 1880.
Η αρχική του ονομασία ήταν “Φρενοκομείο Ζώρζη και Ταρσής Δρομοκαΐτου”, από τα ονόματα του δωρητή και της γυναίκα τους.
Στην αρχική του φάση, λειτούργησαν τέσσερα νοσηλευτικά τμήματα, με δυναμικότητα 110 κλινών.
Για αρκετά χρόνια, ήταν μια από τις ελάχιστες κρατικές υποδομές στην Ελλάδα για τις ψυχιατρικές ασθένειες, δεδομένου ότι ήταν το δεύτερο ψυχιατρικό ίδρυμα μετά από αυτό της Κέρκυρας.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ενισχύθηκε και από άλλους ευεργέτες, όπως ο Ανδρέας Συγγρός, ο Κωνσταντίνος Σεβαστόπουλος.
«Σωτηρία»
Το νοσοκομείο ιδρύθηκε από τη Σοφία Σλήμαν το 1902, ως το πρώτο “λαϊκό” Σανατόριο της Ελλάδας.
Το 1936, μετατράπηκε σε Νομικό πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, επεκτάθηκε κτιριακά με παράλληλη σημαντική αναβάθμιση των προσφερόμενων υγειονομικών υπηρεσιών. Μετά το 1945, εγκαταστάθηκε και η πρώτη Φυματιολογική κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Από το 1950, βαθμιαία μεταβάλλεται σε διαγνωστικό και θεραπευτικό κέντρο του συνόλου των νοσημάτων του αναπνευστικού, ιδρύοντας παράλληλα το πρώτο κέντρο αντιμετώπισης της αναπνευστικής ανεπάρκειας της χώρας.
Το μικρό σανατόριο των αρχών του 20ου αιώνα, αναγνωρίζεται σήμερα ως το μεγαλύτερο πνευμονολογικό κέντρο στην Ελλάδα και από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης.
«Ιπποκράτειο»
Χτίσθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα και στέγασε το Μαράσλειο Χημείο μέχρι τις αρχές του Α’ Βαλκανικού πολέμου (1912).
Σύμφωνα με τις «Αναμνήσεις (1867 – 1957) «Του Μαρίνου Γερουλάνου», το κτίριο είχε μετατραπεί εις προσωρινό νοσοκομείο και είχε αποκτήσει επαρκείς εγκαταστάσεις χειρουργείων και άλλων χώρων. Αυτό επετεύχθη στις αρχές του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου:
«Ωργανώθη ούτως εξαίρετον Νοσοκομείον όπου εγκατεστάθη η Αποστολή του Γερμανικού Ερυθρού Σταυρού υπό τον Coenen, μετέπειτα καθηγητήν εις το Μύνστερ της Βεστφαλίας. Μετά την αναχώρησιν του Γερμανικού Ερυθρού Σταυρού, παρέμεινεν τούτο καθ ολα τα μετέπειτα έτη, ως Στρατιωτικόν Νοσοκομείον υπό στρατιωτικήν διοίκησιν».
Το 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, επιτάσσεταιο και με βασιλικό Διάταγμα ιδρύεται στον ίδιο χώρο το «Νοσοκομείο Προσφύγων Αθηνών».
«Ασκληπιείο»
Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1921 υπό τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό (ΕΕΣ), ως σανατόριο για την θεραπεία της φυματίωσης των οστών, των αρθρώσεων και του ραχιτισμού, που πρόσβαλε τότε κυρίως τα παιδιά.
Λειτουργεί από την ίδρυσή του στη Βούλα σε ένα πευκόφυτο κτήμα 104 στρεμμάτων. Τα περισσότερα νοσηλευτικά περίπτερα ανεγέρθηκαν από δωρεές ευεργετών και φιλανθρώπων προς τον ΕΕΣ.
Από το 1948, εξελίχθηκε σε ένα Γενικό Ορθοπαιδικό νοσοκομείο, που κάλυπτε ορθοπαιδική χειρουργική και τραυματολογία. Σταδιακά αναπτύχθηκαν και άλλες ειδικότητες, όπως Γενικής Χειρουργικής, Νευροχειρουργική, Παθολογική, Καρδιολογική, Φυσικής Ιατρικής και αποκατάστασης.
«Έλενα»
Το μαιευτήριο “Μαρίκα Ηλιάδη” ιδρύθηκε από την Έλενα Βενιζέλου, η οποία διαπίστωσε το 1926 ότι σε ολόκληρη την Αθήνα των 400.000 κατοίκων δεν υπήρχαν παρά τρία μαιευτήρια.
Επρόκειτο για το Δημόσιο Μαιευτήριο 70 κλινών, το Μαιευτικό Τμήμα Τζανείου 10 κλινών και το Δημοτικό Μαιευτήριο, τα οποία λειτουργούσαν υποτυπωδώς.
Αποφάσισε, έτσι, να δωρίσει ένα άρτιο επιστημονικά μαιευτήριο, που να καλύπτει τις ανάγκες της πρωτεύουσας και να καταρτίζει μορφωμένες επιστήμονες μαίες για όλη την Ελλάδα και κυρίως για την ύπαιθρο.
Προς το σκοπό αυτό επισκέφτηκε το μαιευτήριο της Λωζάνης και συζήτησε με τον αρχιτέκτονα του, καθηγητή G. Epitaux.
Στις 16 Φεβρουαρίου 1933 εγκαινιάστηκε το μεγάλο κεντρικό κτίριο του σημερινού νοσοκομείου – μαιευτηρίου, το οποίο πήρε το όνομα της αγαπημένης φίλης της Μαρίκας Ηλιάδη.
Το 1940, με την Ιταλική επίθεση, διακόπηκε η λειτουργία του, επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε σαν στρατιωτικό νοσοκομείο μέχρι την απελευθέρωση.
Παίδων Πεντέλης
Το 1937, το ΠΙΚΠΑ Πεντέλης μίσθωσε από την Ιερά Μονή Πεντέλης έκταση 400 στρεμμάτων στην περιοχή της Κοινότητας Πεντέλης.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, δημιουργήθηκαν οι κτιριακές εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ, στις οποίες λειτουργούν με τη σημερινή μορφή τους το Γενικό Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης και το Αναρρωτήριο Πεντέλης.
Στρατιωτικά Νοσοκομεία
401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών
Το 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών ιδρύθηκε το 1904 και σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο Στρατιωτικό Νοσοκομείο και ένα από τα μεγαλύτερα Νοσηλευτικά Ιδρύματα στην Ελλάδα.
1904-1945: Το Νοσοκομείο εγκαταστάθηκε στην περιοχή εγγύς της Μονής Πετράκη πίσω από το σημερινό ΝΙΜΤΣ.
Παρά τις αντιξοότητες, το παλιό εκείνο Νοσοκομείο, με την πάροδο του χρόνου, αναλόγως των οικονομικών δυνατοτήτων βελτιούμενο απετέλεσε τη υγειονομική βάση του Ελληνικού Στρατού. Nοσήλευσε χιλιάδες τραυματίες και ασθενείς, όλων των πολεμικών περιόδων (1912-13, Α’ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος,Κατοχής,Εμφύλιος). Υπήρξε το βασικό νοσοκομείο εκπαιδεύσεως των νεοτέρων υγειονομικών αξιωματικών και οπλιτών υγειονομικού, γι αυτό και έλαβε αργότερα τον τίτλο «Νοσοκομείο Εκπαιδεύσεως»
1945: Συγχώνευση το 1ο και 2ο ΓΣΝ με το Α’ Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Eκπαιδεύσεως και ονομάζεται 421 ΓΣΝΕ.
1946: Μετονομασία σε 401ΣΝ.
1954: Μετονομασία σε 401 ΓΣΝ Εκπαιδεύσεως.
1958: Σχεδιασμός των νέων εγκαταστάσεων του Νοσοκομείου το οποίο θα περιλαμβάνει 600 κλίνες. Το συγκρότημα του Νοσοκομείου τιμής ένεκεν φέρει το όνομα του Ανωτάτου Γενικού Αρχιάτρου Μπελιά Δημητρίου.
1967: Αρχίζουν οι κυρίως εργασίες για την αποπεράτωση του κτιρίου σε εντατικό ρυθμό.
1970: Ολοκλήρωση των εργασιών. Λαμβάνει τη σημερινή ονομασία: 401 ΓΣΝΑ.
Σήμερα: Είναι το μεγαλύτερο Στρατιωτικό Νοσοκομείο και από τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα στην Ελλάδα.
424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Εκπαιδεύσεως
1912: Το Νοσοκομείο συγκροτήθηκε, ως Γ΄ Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο και με πρώτο Διευθυντή τον Αρχίατρο Νικόλαο Βασιλειάδη. Εγκαταστάθηκε στο Στρατόπεδο “ΚΩΤΤΑ”, όπου λειτούργησε μέχρι την 25 Αυγ. 2007 συνεχώς, εκτός μιας διακοπής στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής.
25 Ιουλ. 1948: Μετονομάσθηκε σε 424 ΓΣΝΕ.
25 Αυγ. 2007: Μεταστάθμευσε στις νέες εγκαταστάσεις στη Δυτική Θεσσαλονίκη επί της περιφερειακής οδού βορειοανατολικά του πρώην Στρατοπέδου “ΚΑΡΑΤΑΣΟΥ”, όπου λειτουργεί έως σήμερα.
414 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ειδικών Νοσημάτων
• Το 414 ΣΝΕΝ θεμελιώθηκε το έτος 1947 επί του όρους ΠΕΝΤΕΛΗ, σε υψόμετρο 500 μέτρων, στη βόρεια πλευρά της κοινότητας Πεντέλης.
• Το 1952 λειτούργησε ως «414 Στρατιωτικό Σανατόριο».
• Το 1958 συγχωνεύθηκε σε αυτό το “Σανατόριο Αναπήρων Πολέμου” και μετονομάσθηκε σε «414 Στρατιωτικό Σανατόριο και Σανατόριο Αναπήρων Πολέμου».
• Με την επωνυμία αυτή λειτούργησε μέχρι το 1967, οπότε μετονομάσθηκε σε «414 Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος».
• Από το 1968 συμπεριέλαβε στη συγκρότηση του και το ΑΚΕΝΕΦ (Ακτινολογικό Κέντρο Ερεύνης Νοσηρότητας Εκ Φυματιώσεως).
• Το 1989 εγκαταστάθηκε και λειτουργεί από τότε στο ισόγειο του Νοσοκομείου το ΚΒΙΕΣ (Κέντρο Βιολογικών Ερευνών Στρατού).
• Το 1993 του δόθηκε νέα αποστολή και ονομασία και σήμερα καλείται 414 ΣΝΕΝ (Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ειδικών Νοσημάτων – ΣΝΕΝ.)
• Την 5/5/93 μεταφέρθηκε από το 401 ΓΣΝΑ η «Ψυχιατρική Κλινική» με τα Εξωτερικά της Ιατρεία.
• Την 1/10/98 ξεκίνησε η λειτουργία του «Τμήματος Υγειονομικής Περιοδικής Εξέτασης Στελεχών (ΤΥΠΕΣ)» .
• Από την 1/2/2003 τέθηκε σε λειτουργία η «24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχολογικής Υποστήριξης» για το Στρατό Ξηράς και την Αεροπορία, υπό την επιστημονική εποπτεία της Ψυχιατρικής Κλινικής.
• Στις 26/11/2012 εγκαινιάστηκαν δύο Διακλαδικές Μονάδες υπαγωγής ΔΥΓ/ΓΕΕΘΑ,
το «Διακλαδικό Κέντρο Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης» (ΔΚΦΙΑΠ)
και το «Διακλαδικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ενόπλων Δυνάμεων» (ΔΚΨΥΕΔ) .
Νοσηλευτικό Ίδρυμα Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΝΙΜΤΣ)
Η αρχική ιδέα δημιουργίας του ΝΙΜΤΣ αναπήδησε από την ανάγκη περίθαλψης των Πολεμιστών Αξιωματικών, που γύριζαν από τα μέτωπα του 1940-1941. Τα χρόνια εκείνα, που όλα είχαν καταστραφεί και η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από την κατοχή ξένων στρατευμάτων, φωτισμένοι άνθρωποι συνέλαβαν την ιδέα δημιουργίας ενός Νοσοκομείου, στο οποίο οι Πολεμιστές και οι οικογένειές τους θα εξασφάλιζαν υγειονομική περίθαλψη και νοσηλευτική φροντίδα.
Με το Ν.Δ. 597/1941, περί συστάσεως Νοσηλευτικού Ιδρύματος υπό τον τίτλο «Νοσηλευτικό Ίδρυμα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού», αποφασίσθηκε η σύσταση του ΝΙΜΤΣ και η αρχική εγκατάστασή του στο κτίριο που σήμερα στεγάζεται η Διεύθυνση.
Πρωτεργάτες της ιδέας και προσπάθειας υπήρξαν ο Στρατηγός Μπάκος Γεώργιος και ο Ανώτερος Γενικός Αρχίατρος Κυριακός Ιωάννης, που ήταν και ο πρώτος Διευθυντής του Ιδρύματος από το έτος 1942 μέχρι το θάνατό του. Το Νοσοκομείο άρχισε να λειτουργεί την 21 Ιανουαρίου 1942, με δύναμη 75 κλινών, για παθολογικούς και χειρουργικούς ασθενείς.
Το 1956 εγκαινιάστηκε η πτέρυγα «Ι. Κυριακός» (σήμερα φερόμενη ως “Παλαιά Πτέρυγα”), ενώ το 1962-1963 έγινε η προσθήκη του 4ου ορόφου της ίδιας Πτέρυγας, καθώς και η προέκταση του κτιρίου προς την πλευρά του «πάρκου Βενιζέλου», ώστε να λάβει τη σημερινή της διαμόρφωση.
Οι συνεχώς αυξανόμενες επιστημονικές απαιτήσεις και ο αυξημένος αριθμός ασθενών επέβαλαν την ανάπτυξη νέων χώρων και έτσι το 1981 εγκαινιάσθηκε η «Νέα Πτέρυγα», που μετά τις αναγκαίες μετατροπές τρίκλινων θαλάμων νοσηλείας σε δίκλινους ή σε εργαστήρια και γραφεία ανέβασε τον αριθμό κλινών στο σημερινό επίπεδο των 405.
Μετά από 70 περίπου χρόνια λειτουργίας, το μικρό Νοσοκομείο των 75 κλινών που ιδρύθηκε σε δύσκολους καιρούς για την Πατρίδα, εξελίχθηκε σε σύγχρονο Μεγάλο Γενικό Νοσοκομείο με 15.000 περίπου νοσηλευόμενους το χρόνο, 80.000 περίπου εξεταζόμενους στα Εξωτερικά Ιατρεία και 1.000 περίπου άτομα προσωπικό.
Σύμφωνα με τον ιδρυτικό του νόμο (ΑΝ 1137/1946) το ΝΙΜΤΣ είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), το οποίο εποπτεύεται από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, μέσω του ΓΕΣ.
Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών (NΝΑ)
Το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθήνων (NΝΑ), είναι το μεγαλύτερο Ναυτικό Νοσοκομείο, δυναμικότητας 234 κλινών.
Θεμελιώθηκε το 1948, εγκαινιάσθηκε όμως και λειτούργησε για πρώτη φορά το 1955. Ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε το 1995, ενώ από το 2002 ετέθησαν σε λειτουργία τα νέα χειρουργεία και έγινε η ανακαίνιση των νοσηλευτικών πτερύγων και κτιρίων.
Το ΝΝΑ υποστηρίζεται οικονομικά για θέματα εξοπλισμού και δομικών εργασιών σε μεγάλο ποσοστό, εκτός από τον κρατικό προϋπολογισμό, από το Μετοχικό Ταμείο Ναυτικού και το Ταμείο Εθνικού Στόλου.
Είναι το μόνο Στρατιωτικό Νοσοκομείο, το οποίο κτίσθηκε και ολοκληρώθηκε στην αρχική του μορφή, με οικονομική υποστήριξη των εν ενεργεία και αποστρατεία στελεχών του. Η αρχή των εργασιών ανοικοδόμησης τοποθετείται στο πρώτο εξάμηνο του 1947, ωστόσο ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 12 Ιουνίου 1948.
Τα εξωτερικά ιατρεία άρχισαν τη λειτουργία τους την 1η Οκτωβρίου του 1954. Οι δύο πρώτες νοσηλευτικές μονάδες Χειρουργική και Παθολογική πρωτολειτούργησαν στις 2 Μαίου του 1955 και τα εγκαίνια του Νοσοκομείου έγιναν σε επίσημη τελετή τον Ιούνιο του 1955.
Το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών ξεκινώντας από τη δύναμη των 60 κλινών και μέσω διαδοχικών επεκτάσεων, επισκευών και διασκευών, που ακόμη συνεχίζονται, έφτασε στην σημερινή του μορφή, ένα σύγχρονο νοσηλευτικό ίδρυμα 234κλινών.
251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας
Το πρώτο Νοσοκομείο Αεροπορίας ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1942 στο Κάιρο της Αιγύπτου και στεγαζόταν σε μία πτέρυγα του Νοσοκομείου της Ελληνικής Κοινότητας στην Ambasia (Καΐρου).
Με τον επαναπατρισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων τον Δεκέμβριο του 1944, το Νοσοκομείο μεταστεγάσθηκε στην Ιταλική Σχολή Καλογραιών, στην Κυψέλη Αθηνών, και άρχισε να λειτουργεί στις 24 Μαρτίου 1945 ως Γενικό Νοσοκομείο Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (ΓΝΕΒΑ), παρέχοντας περίθαλψη στο προσωπικό της Αεροπορίας.
Τον Φεβρουάριο του 1966 το ΓΝΕΒΑ μετονομάσθηκε σε 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας (251 ΓΝΑ) και δέκα χρόνια αργότερα άρχισε να λειτουργεί στην σημερινή του θέση με 130 και αργότερα με 378 κλίνες.
